Tunyukuk
New member
- Katılım
- 9 May 2007
- Mesajlar
- 17,591
- Reaction score
- 0
- Puanları
- 0
Kategoriler belirlenirken, bir kavramı oluşturan bileşenlerin çok büyük bir çoğunluğun belirlenen kategoriler arasında kendine yer bulabilmesi yeterlidir.
Dolayısıyla fotoğraf için de tam ve net bir kategorilendirme yapmak, kolay olmamakla beraber imkansız da değildir.
Eskiden yeniye doğru 3 adet önemli derecede kabul görmüş kategorilendirme sistemi bu bölümün altbaşlıklar altında incelenecektir. Günümüzde en geçerli olanı, sonuncusudur.
1- John Szarkowski’ye Göre Fotoğraf Kategorileri
John Szarkowski, New York Museum of Art’ın fotoğraf bölümünün yöneticiliğini sürdüren dünyanın en tanınmış sanat eleştirmenlerinden birisidir.
Szarkowski 1960 yılında fotoğrafı ikiye ayırmıştır: Aynalar ve Pencereler.
Szarkowski’ye göre aynalar, fotoğraf içerisindeki duygusal ve romantik muhteviyatı ifade ederken, pencereler duyguların ötesindeki realist bir dünyanın görüntüsünü yansıtan fotoğraflardır.
Yani bir ‘ayna’, dünyanın bizim kendi anlamlandırmalarımız sonucu anlam kazanan bir yansımasıdır ve fotoğraf içinde yer alan objelerin gerçek anlamlarından ziyade üzerilerine yüklenen çeşitli duygusal metaforlar ile ön plana çıkıyor olmalarını işaret eder. Bir ‘pencere’ ise duygusal ya da sosyal metaforlardan bağımsız şekilde bir gerçekliği aktaran fotoğrafların ait olduğu türdür.
Daha değişik bir ifade ile aynalar bize sanatçının düşündüklerini anlatırken (1),
2 - Gretchen Garner’a Göre Fotoğraf Kategorileri
Gretchen Garner önemli bir fotoğrafçı, sanat tarihçisi ve bağımsız bir bilim kadınıdır. 1989 yılında ortaya daha geniş bir kategorilendirme önerisi atmıştır: “Six Ideas in Photography (Fotoğrafçılık İçindeki 6 Düşünce)”. Garner’ın kategorileri şunlardır:
» Resimsi Etki (1): Dokusu, renkleri ile resimsi fotoğraflar;
» Ünlü Yüzler (6): Ünlüleri tanıdık kılan fotoğraflar;
3 - Daha Güncel, Daha Bilimsel ve Daha Genel bir Kategori Sistemi
Bu kısımda sunulacak olan kategori önerisi diğerlerine nazaran çok daha gençtir ve ortaya atılmış en iyi ve en kapsamlı kategorileri sunmaktadır. Takip eden alt başlıklarda aşağıda listelenen kategoriler tek tek incelenmeye çalışılacak ve incelemeler, bu kategorinin kapsamına uygun fotoğraflar ile örneklendirilmeye çalışılacaktır:
» Betimleyici Fotoğraf
İlk bakışta her fotoğrafın bu kategoriye ait olduğu düşünülebilir. Çünkü her bir fotoğraf, sahip olduğu detayın fazlalığı ya da azlığından bağımsız şekilde, görüntüledikleri objelerin görünümlerine ilişkin bir betimleme ve görsel bir bilgi içerir.
Fakat kimi fotoğraflar vardır ki bu betimlemeler dışında hiç bir şey sunma kaygısı gütmezler. Örneğin Hubble teleskobunun çektiği bir gökada fotoğrafı, X ışınları yardımı ile elde edilmiş bir röntgen ya da mikroskop ile çekilmiş bir hücre fotoğrafı gibi.
Aşağıdaki fotoğrafların ikisi de betimleyici fotoğraf kategorisine örnek olarak gösterilebilir.
Spesifik bir konunun belirli bir yer ve belirli bir zamandaki durumuna ilişkin bilgi taşır ve görsel bir kanıt hissiyatı yaratır, belirli bir konuya ilişkin inancımızın perçinlenmesini ve daha iyi şekilde idrak etmemize yardımcı olurlar. Elbette daha önce söylediğimiz gibi önceki tanım bir çok fotoğraf için geçerli olabilir, fakat bir fotoğrafı açıklayıcı fotoğraf kategorisine dahil etmek için açıklayıcı özelliğinin diğer kategorilerin beklediği niteliklere nazaran çok daha baskın olması ya da açıklayıcılı değerinin diğerlerine nazaran çok daha kıymetli olması gerekli ve yeterlidir.
Yorumlayıcı fotoğraflar da açıklayıcı fotoğraflar gibi bir konuyu yansıtmanın ve ifade etmenin yollarını ararlar, fakat bunu açıklayıcı fotoğraflarda olduğu gibi kesin ve objektif bir şekilde yapmazlar. Ayrıca fotoğraf bilimsel beklentileri karşılamak gibi bir kaygı içerisinde de olmayabilir; fizik yasaları gibi bilinenler ile çelişebilirler.
Yorumlayıcı fotoğraflar bir fikri kişisel ve subjektif yöntemler ve bakış açıları ile ortaya koyarlar, görünen gerçeği yansıtma kaygısı gütmeksizin yorum ile ortaya çıkacak anlamlar taşırlar. Bir fotoğrafın açıklayıcı fotoğraf mı yoksa yorumlayıcı fotoğraf mı olduğu her zaman kolayca belirlenemeyebilir; çoğu durumda gizlenen mesajı doğru şekilde ortaya çıkarmak izleyicinin entellektüel birikimine, dikkatine ve fotoğrafçıyı tanımasına bağlıdır.
Etik değerli fotoğraflar kategorisini diğerlerinden ayıran en belirgin özellik, izleyiciye gözden kaçırdığını ya da görmezden geldiği şeyi hatırlatma ve ona sanatçının etik olarak doğru bulduğu ya da yanlış bulduğu şeyler ile ilgili yargılarını empoze etmeye çalıştığı fotoğraflara ev sahipliği yapmasıdır. Bu fotoğraflar da çoğunlukla objektiflikten uzak, tutkulu veya tepkili olup, politik ideolojilerin izlerini taşıyor olabilirler. Bir İsrail tankının önünde tek başına duran Filistin’li çocuk, Vietnam’da bir köye atılan napalm bombası yüzünden aldığı yanıklar ile çıplak koşan küçük kız gibi bir çok kişinin belleğine kazınmış kült fotoğraflar bu kategorinin misyonu ve kapsamı hakkında bilgi verebilir.
Etik değerli fotoğraflar her zaman yanlışı göstermek yerine kimi zaman güzeli ve doğruyu hatırlatma işlevini de üstlenirler.
Bu kategorideki fotoğrafları kısaca güzel şeylerin güzel bir şekilde fotoğraflanması olarak ifade etmek yanlış olmaz.
Nü, still-life, landscape türündeki fotoğrafların bir çoğu için bu kategori biçilmiş kaftandır. Bu kategori diğer bir bakış açısı ile bir şeyi açıklama kaygısı gütmeyen, sanatçının ortaya çıkarılmasını beklediği gizli bir mesajını barındırmayan, sosyal bir mevzuya işaret etmeyen, fakat güzel ve fotoğraflanmaya değer olan fotoğrafları ifade eder.
» Teorik Değerli Fotoğraf
Teorik değerli fotoğraflar daha önce tartışılan kategorilerin tamamen dışında bir kategoridir ve fotoğrafçılık ile ilgili fotoğrafları barındırır. Bahsedilen fotoğraflar daha çok fotoğraf sanatı için çekilmiş sanat fotoğrafları olarak yorumlanabilir.
A. Murat Eren’e doküman ve örneklemeler için Teşekkürler
Dolayısıyla fotoğraf için de tam ve net bir kategorilendirme yapmak, kolay olmamakla beraber imkansız da değildir.
Eskiden yeniye doğru 3 adet önemli derecede kabul görmüş kategorilendirme sistemi bu bölümün altbaşlıklar altında incelenecektir. Günümüzde en geçerli olanı, sonuncusudur.
1- John Szarkowski’ye Göre Fotoğraf Kategorileri
John Szarkowski, New York Museum of Art’ın fotoğraf bölümünün yöneticiliğini sürdüren dünyanın en tanınmış sanat eleştirmenlerinden birisidir.
Szarkowski 1960 yılında fotoğrafı ikiye ayırmıştır: Aynalar ve Pencereler.
Szarkowski’ye göre aynalar, fotoğraf içerisindeki duygusal ve romantik muhteviyatı ifade ederken, pencereler duyguların ötesindeki realist bir dünyanın görüntüsünü yansıtan fotoğraflardır.
Yani bir ‘ayna’, dünyanın bizim kendi anlamlandırmalarımız sonucu anlam kazanan bir yansımasıdır ve fotoğraf içinde yer alan objelerin gerçek anlamlarından ziyade üzerilerine yüklenen çeşitli duygusal metaforlar ile ön plana çıkıyor olmalarını işaret eder. Bir ‘pencere’ ise duygusal ya da sosyal metaforlardan bağımsız şekilde bir gerçekliği aktaran fotoğrafların ait olduğu türdür.
Daha değişik bir ifade ile aynalar bize sanatçının düşündüklerini anlatırken (1),
Sanayi Devrimi, Şafak Tortu
pencereler bize sanatçının gördüğü gerçekleri aktarır (2).
Atmaca Güvesi, Fikri Özalp
2 - Gretchen Garner’a Göre Fotoğraf Kategorileri
Gretchen Garner önemli bir fotoğrafçı, sanat tarihçisi ve bağımsız bir bilim kadınıdır. 1989 yılında ortaya daha geniş bir kategorilendirme önerisi atmıştır: “Six Ideas in Photography (Fotoğrafçılık İçindeki 6 Düşünce)”. Garner’ın kategorileri şunlardır:
» Resimsi Etki (1): Dokusu, renkleri ile resimsi fotoğraflar;
Yalnızlığın Rengi Turuncudur, Aydın Sertbaş
» Daha Geniş bir Dünya (2): Dünyanın alışık olduğumuz bilindik görüntüsünün dışındaki gizleri, farklılıkları, sıradışılıkları gösteren fotoğraflar;
Harmonist, Erdal Kınacı
» Kişisel Tiyatro (3): Fotoğrafçının hayal dünyasına ve düşüncelerine açılan fotoğraflar;
Geçmişle Kaçınılmaz Yüzleşme, A. Murat Eren
» Detay (4): Optik berraklık ve teknik ile dokusal açıdan zengin fotoğraflar;
Hamam, Nedime Cangökçe
» Durdurulmuş Zaman (5): Zamana tanıklık edip onu sonsuza değin saklayan fotoğraflar;
Mücadele, Ozan Güzelce
» Ünlü Yüzler (6): Ünlüleri tanıdık kılan fotoğraflar;
Şairin Gülümseyişi, Gökmen Coşar
Dikkat ederseniz bu kategoriler Szarkowski’ninkilere göre sayıca daha fazladır. Fakat bu kategoriler net bir ayrımdan uzak görünmektedir. Bir fotoğraf bu kategorilerden bir çoğuna aynı anda dahil olabilir ve kategoriler arasındaki çizgileri birbirlerinden ayırmak zor olabilir.
3 - Daha Güncel, Daha Bilimsel ve Daha Genel bir Kategori Sistemi
Bu kısımda sunulacak olan kategori önerisi diğerlerine nazaran çok daha gençtir ve ortaya atılmış en iyi ve en kapsamlı kategorileri sunmaktadır. Takip eden alt başlıklarda aşağıda listelenen kategoriler tek tek incelenmeye çalışılacak ve incelemeler, bu kategorinin kapsamına uygun fotoğraflar ile örneklendirilmeye çalışılacaktır:
» Betimleyici Fotoğraf
İlk bakışta her fotoğrafın bu kategoriye ait olduğu düşünülebilir. Çünkü her bir fotoğraf, sahip olduğu detayın fazlalığı ya da azlığından bağımsız şekilde, görüntüledikleri objelerin görünümlerine ilişkin bir betimleme ve görsel bir bilgi içerir.
Fakat kimi fotoğraflar vardır ki bu betimlemeler dışında hiç bir şey sunma kaygısı gütmezler. Örneğin Hubble teleskobunun çektiği bir gökada fotoğrafı, X ışınları yardımı ile elde edilmiş bir röntgen ya da mikroskop ile çekilmiş bir hücre fotoğrafı gibi.
Aşağıdaki fotoğrafların ikisi de betimleyici fotoğraf kategorisine örnek olarak gösterilebilir.
Carl Zeiss, Umut Akcar
Xenopus laevis, B. Duygu Özpolat
» Açıklayıcı Fotoğraf
Xenopus laevis, B. Duygu Özpolat
Spesifik bir konunun belirli bir yer ve belirli bir zamandaki durumuna ilişkin bilgi taşır ve görsel bir kanıt hissiyatı yaratır, belirli bir konuya ilişkin inancımızın perçinlenmesini ve daha iyi şekilde idrak etmemize yardımcı olurlar. Elbette daha önce söylediğimiz gibi önceki tanım bir çok fotoğraf için geçerli olabilir, fakat bir fotoğrafı açıklayıcı fotoğraf kategorisine dahil etmek için açıklayıcı özelliğinin diğer kategorilerin beklediği niteliklere nazaran çok daha baskın olması ya da açıklayıcılı değerinin diğerlerine nazaran çok daha kıymetli olması gerekli ve yeterlidir.
250cc II, Hakkı Ceylan
Çok Kültürlülük, Halit Ömer Camcı
» Yorumlayıcı Fotoğraf
Çok Kültürlülük, Halit Ömer Camcı
Yorumlayıcı fotoğraflar da açıklayıcı fotoğraflar gibi bir konuyu yansıtmanın ve ifade etmenin yollarını ararlar, fakat bunu açıklayıcı fotoğraflarda olduğu gibi kesin ve objektif bir şekilde yapmazlar. Ayrıca fotoğraf bilimsel beklentileri karşılamak gibi bir kaygı içerisinde de olmayabilir; fizik yasaları gibi bilinenler ile çelişebilirler.
Yorumlayıcı fotoğraflar bir fikri kişisel ve subjektif yöntemler ve bakış açıları ile ortaya koyarlar, görünen gerçeği yansıtma kaygısı gütmeksizin yorum ile ortaya çıkacak anlamlar taşırlar. Bir fotoğrafın açıklayıcı fotoğraf mı yoksa yorumlayıcı fotoğraf mı olduğu her zaman kolayca belirlenemeyebilir; çoğu durumda gizlenen mesajı doğru şekilde ortaya çıkarmak izleyicinin entellektüel birikimine, dikkatine ve fotoğrafçıyı tanımasına bağlıdır.
Dünya Hali, Hamit Seçil
Bir Teselli, Erdal Kınacı
Uyuşmak ve Hissizleşmek Üzerine, A. Murat Eren
» Etik Değerli Fotoğraf
Bir Teselli, Erdal Kınacı
Uyuşmak ve Hissizleşmek Üzerine, A. Murat Eren
Etik değerli fotoğraflar kategorisini diğerlerinden ayıran en belirgin özellik, izleyiciye gözden kaçırdığını ya da görmezden geldiği şeyi hatırlatma ve ona sanatçının etik olarak doğru bulduğu ya da yanlış bulduğu şeyler ile ilgili yargılarını empoze etmeye çalıştığı fotoğraflara ev sahipliği yapmasıdır. Bu fotoğraflar da çoğunlukla objektiflikten uzak, tutkulu veya tepkili olup, politik ideolojilerin izlerini taşıyor olabilirler. Bir İsrail tankının önünde tek başına duran Filistin’li çocuk, Vietnam’da bir köye atılan napalm bombası yüzünden aldığı yanıklar ile çıplak koşan küçük kız gibi bir çok kişinin belleğine kazınmış kült fotoğraflar bu kategorinin misyonu ve kapsamı hakkında bilgi verebilir.
Etik değerli fotoğraflar her zaman yanlışı göstermek yerine kimi zaman güzeli ve doğruyu hatırlatma işlevini de üstlenirler.
Renkli Hayatlar, Mustafa Seven
Başbakan Komşuları, Mustafa Seven
» Estetik Değerli Fotoğraf
Başbakan Komşuları, Mustafa Seven
Bu kategorideki fotoğrafları kısaca güzel şeylerin güzel bir şekilde fotoğraflanması olarak ifade etmek yanlış olmaz.
Nü, still-life, landscape türündeki fotoğrafların bir çoğu için bu kategori biçilmiş kaftandır. Bu kategori diğer bir bakış açısı ile bir şeyi açıklama kaygısı gütmeyen, sanatçının ortaya çıkarılmasını beklediği gizli bir mesajını barındırmayan, sosyal bir mevzuya işaret etmeyen, fakat güzel ve fotoğraflanmaya değer olan fotoğrafları ifade eder.
Balıkçının Oğlu, Aykan Özener
Duman Etkisi, Selin Süsoy
Emektar, Erol Avanoğlu
Duman Etkisi, Selin Süsoy
Emektar, Erol Avanoğlu
» Teorik Değerli Fotoğraf
Teorik değerli fotoğraflar daha önce tartışılan kategorilerin tamamen dışında bir kategoridir ve fotoğrafçılık ile ilgili fotoğrafları barındırır. Bahsedilen fotoğraflar daha çok fotoğraf sanatı için çekilmiş sanat fotoğrafları olarak yorumlanabilir.
Beylerbeyi Infrared, Fatih Kılıç
Hoya R72 kızılötesi filtre ile çekilen 4 ayrı fotoğrafın panaromik şekilde birleştirilmesi ile elde edilmiştir
Aşk, Aykan Özener
Siyah-beyaz filme çekilen fotoğrafın baskıdan sonra kuru boya ile renklendirilmesi ile elde edilmiştir
Dinginlik, Aykan Özener
slayta çekilen görüntünün siyah-beyaz karta basılmasından sonra elde edilen negatifin mavi toner’e tabii tutulması ile oluşturulmuş bir fotoğraftır
Dikkat edilirse herhangi bir fotoğraf bu kategorilerin hepsine birden dahil edilebilir gibi görünmektedir. Bu noktada izleyici, bakmakta olduğu fotoğrafın hangi kategori içerisinde yer aldığında taşıdığı niteliklerin daha fazla ortaya çıkacağını hesap etmek ve karar vermek durumundadır. Açıkça görülmektedir ki bu, aynı fotoğraf için izleyiciden izleyiciye farklı sonuçlanabilecek bir süreçtir. Bununla beraber sanat eserlerinin farklı seviyelerde yorumlanabilirlikleri özelliği göz önünde bulundurulursa bu çeşitlilik beklenen bir şeydir ve bir soruna işaret etmemektedir.Hoya R72 kızılötesi filtre ile çekilen 4 ayrı fotoğrafın panaromik şekilde birleştirilmesi ile elde edilmiştir
Aşk, Aykan Özener
Siyah-beyaz filme çekilen fotoğrafın baskıdan sonra kuru boya ile renklendirilmesi ile elde edilmiştir
Dinginlik, Aykan Özener
slayta çekilen görüntünün siyah-beyaz karta basılmasından sonra elde edilen negatifin mavi toner’e tabii tutulması ile oluşturulmuş bir fotoğraftır
A. Murat Eren’e doküman ve örneklemeler için Teşekkürler