Çok eski bir web tarayıcısı kullanıyorsunuz. Bu veya diğer siteleri görüntülemekte sorunlar yaşayabilirsiniz.. Tarayıcınızı güncellemeli veya alternatif bir tarayıcı kullanmalısınız.
Hanımeli, Caprifoliaceae familyasına ait, çalı grubundan bir bitkidir. Yaklaşık 180 türü vardır, bunun 100 kadarı Çin’dedir. Avrupa ve Kuzey Amerika’da 20şer türü vardır. Ençok bilinen türleri Lonicera periclymenum (Avrupa Hanımelisi), Lonicera japonica (Japon Hanımelisi, Beyaz Hanımeli) and Lonicera sempervirens (Mercan Hanımelisi, Trompet Hanımelisi) dir.
Yapraklar karşılıklı, basit oval ve 1-10cm uzunlukta çoğunlukla dökülen olmakla beraber sürekli olanlarıda bulunur. Türlerin çoğu hoş kokulu, yenilebilen nektar üreten, çan şeklinde çiçeklere sahibtir. Meyvası çok çekirdekli kırmızı, mavi ya da siyah çitlenbik şeklindedir, çoğu türde meyvaları hafif zehirli olmakla beraber birkaçı (Lonicera caerulea) yenilebilir meyvalara sahiptir. Bitki bazı Lepidoptera türlerinin larvaları tarafından yenilir.
Mayıs ve temmuz aylarında pembemsi beyazımtırak-sari renkli çiçekler açan, 1-3 m yükseklikte, tüysüz veya az tüylü tırmanıcı bir bitkidir. Yapraklar gövde üzerinde karşılıklı-çapraz, derimsi, tüysüz ve alt yüzü az tüylüdür. Aşağıdaki yapraklar kısa saplı ve yumurtamsı şekilde olup, yukarıdakiler ise gövdeyi saracak şekilde tabanlarıyla birleşmiş durumdadır. Güzel kokulu olan çiçekler, tepedeki yaprakların koltuğunda, genellikle üç demet hâlinde, oldukça uzun saplı, başçık tipinde çiçek yaparlar. Çiçekler uzun tüpsü ve sarkık dudaklıdır. Olgunlukta kırmızı renkli üzümsü meyveler verir.
Türkiye’de yetiştiği yerler:
Marmara, Bati ve Güney Anadolu, Karadeniz, Doğu Anadolu.
Kullanıldığı yerler:
Tıpta yaprakları gargara yapmak için, çiçekleri antispazmodik olarak, meyveleri de idrar söktürücü ve kusturucu olarak kullanılır.
Bütün dünyada ve İstanbul’da en yaygın olarak tanınan mis kokulu hanımeli türünün
bilimsel adı “Lonicera periclymenum”dır.
Oldukça güzel kokulu olduğu için çok sevilir. Sarmaşık gibi gelişir. Ulaşabildiği dalların çevresine fırıl fırıl sarılır, metrelerce uzar gider. Kışın yaprakları dökülür.
Hanımeli Çiçekli dalı Lonicera periclymenum türünün bazı çeşitleri sadece ilkbaharda, bazıları ilkbahardan sonbahara kadar aralıksız çiçek açar.
Çiçek açma olgunluğuna gelmesi:
Yetiştirme şartlarına ve güneş alma konumuna göre değişir. Bol güneşli bir yerde bu yıl küçük bir fidanı yetiştirmeye başlamışsanız ve sonbahara kadar bir metreden fazla kuvvetlice büyümüş dallanıp budaklanmışsa gelecek yıl çiçek açması kesindir diyebilirim. Diğer durumlarda, çiçek açabilecek olgunluğa gelmesi 3 – 4 yılı bulur. Bol güneş çiçek açmasında çok önemlidir.
Hanımeli yetiştirilmesi ve bakımı:
Hanımeli nasıl toprak ister?
4.5 pH (orta asitli) topraktan 8 pH (az kireçli) topraklara kadar fazla killi veya fazla kumlu her toprakta sorunsuz yaşayabilir. Çiçekleri ve yaprakları küçük ve hafif oldukları için besin takviyesi pek gerektirmez.
Işık ve ortam:
Aşırı güneşli alanlarda da yetişebildiği halde yarı gölgeli bahçelerde daha iyi olur. Fazla gölge ise hanımelinin güneşe ulaşmak amacıyla çok fazla uzamasına, bu süreçte çiçek açmamasına sebebiyet verebilir. Kapalı yerleri sevmez: hem havasız hem fazla sıcak yerlerde büyümesi gelişmesi durur. Açık havada olması gerekir. Balkon ve teraslarda saksılarda yetiştirilebilir.
Sulama:
Normal ihtiyaca göre, toprak kurudukça sulanabilir. Hanımeliniz ilkbahardan sonbahara kadar devamlı çiçeklenebilen türdense toprağı biraz kuruyunca vakit kaybetmeden sulamalısınız.
Budama:
1- Sonbahara kadar çiçek açmaya devam edenleri sonbahar sonunda, hanımeli yaprakları bozulup dökülürken budama yapmalısınız. En geç kış sonuna kadar budama yapılmalı. İlkbaharda uyandığı zaman budama yapmak hanımelinin ölmesine sebep olabilir. Ayrıca budama yaptığınızda çiçeklenme potansiyelini bir yıl için bir hayli azaltacaksınız bunu da göz önünde bulundurun çünkü çiçekleri genelde eski dallardan çıkan yeni filiz dallarda açar. 2- Sadece ilkbaharda çiçek açan türlerini çiçekler solduktan sonra budasanız daha iyi olur, böylece yaz boyunca bol bol dallanırlar gelecek baharda daha çok çiçek açarlar.
Çoğaltılması:
1- Yaz aylarında yapraklı olgun bir dalını alın, direkt toprağa dikin ve bekleyin. Toprak eğer sağlıklı temiz bir bahçenin toprağı ise köklenmesi kesindir. Vazoya koymak için koparılan çiçekli dallarından bile kolayca köklendirip çoğaltabilirsiniz. Vazoda çiçekler solunca dalı toprağa dikin. 2- Bir dalı koparmadan, o dalın bir kısmını toprağa gömün. Birkaç haftada köklenir. Sonra sökün, köklenmiş kısmı kesip ayırın istediğiniz yere dikin.
Hastalıkları:
En büyük zararlıları beyaz kanatlı minik bitler, bembeyaz pamuk topları gibi oluşumlar yapan bitler ve gözle görülemeyecek kadar küçük örümcek parazitlerdir. Havalar ısınınca hanımeli yapraklarının altlarında çoğalırlar, yaprakları kuruturlar. Kurtulmanın çaresi yapraklara her akşam sabah bol bol su püskürtmektir. Söz konusu parazitler ancak kuru ve sıcak ortamlarda yaşayabilirler.
Toprak ıslak olduğu halde aşırı sulamak yapraklarda çeşitli hastalıklara sebep olur. Fazlaca kuru kalan topraklarda ise köklerine bazı parazitler tarafından virüs bulaştırılır, bu da bitkinin çürüyüp ölmesine sebep olur. Yalnız, saksıda değil bahçede toprakta yetiştirilen yaşlanmış hanımeliler bundan etkilenmez.
