Çok eski bir web tarayıcısı kullanıyorsunuz. Bu veya diğer siteleri görüntülemekte sorunlar yaşayabilirsiniz.. Tarayıcınızı güncellemeli veya alternatif bir tarayıcı kullanmalısınız.
Empire Magazine "Saklı Performanslar" temalı bir derleme yayınladığında ilk dikkatimi çeken, diğer birçok listesindeki gibi atlanmış, göz ardı edilmiş, hatta unutulduğunu sandığım pek çok performansın yokluğuydu. Gerçekten de güncel olanın ötesine geçmeyen sığ bir anlayıştı bu, 'doktorlar'da olduğu gibi bu seçkide de düzgün bir toplam ortaya çıkarmak için hafızamı biraz zorladım ve birkaç gün kaynaklarımı karıştırdım. Ortaya çıkansa sinemanın en ünlü suretlerinin adeta bir resmi geçidi oldu. İkinci geniş çaplı derlemeyi de yüzümün akıyla bitirmekten memnunum. Eminim benim için olduğu kadar sinemanın geçmişine ilgi duyan pek çok sinemasever için de faydalı bir kaynak oluşturacaktır.
"Binbir Yüzlü Adam"Lon Chaney'in performanslarından Doug Jones'a uzanan bu yolda bazı çoklu canlandırmaları (Peter Sellers, Dr. Strangelove vs), değiştirdiği cinsiyetiyle meşhur olmuşları (Harris Glenn Milstead, Divine) ve Kaptan Kirk maskeli Michael Myers başta olmak üzere Jason Voorhees (Friday the 13th), Leatherface (The Texas Chain Saw Massacre), Ghostface (Munch'un tablosundan esinlenerek, Scream),Jigsaw (Saw),The Djinn (Wishmaster) gibi farklı oyuncular tarafından canlandırılmış seriyal katillerini, Darth Vader (Star Wars) gibi kostümünden ziyade sesiyle öne çıkanları (James Earl Jones) ve The Gill Man (Creature from the Black Lagoon),Howard T. Duck (Howard the Duck) gibi aynı filmde farklı oyuncular tarafından canlandırılmış karakterleri almadım.
Bunun yanında, seçtiğim 60'ı aşkın performansa (ki zamanla artacaktır) istinaden bir yirmi küsur daha seçtim: Filmin bir bölümünde yüzü tamamen görünen (Jack Nicholson'ın Joker'i) ya da makyajı hafif de olsa bu görünümüyle akıllara kazınan (Chaplin'in Şarlo'su vs) isimleri de ana listeye ek olarak toplama dahil ettim. Böylece (yukarıda sayılan isimlerle beraber) yaklaşık 100 kişilik bir performans tablosu ortaya çıktı ve bir o kadarı da unutuldukları yerde hatırlanmak üzere eminim ki bekliyorlar. Robert Downey Jr'ın henüz izlemediğimiz Tropic Thunder'daki zenci performansına da selam durduktan sonra listemize geçelim ve Empire'ın 10 kişilik seçkisinin ardından sinemanın bugününden geçmişe doğru geri saymaya başlayalım. İşte -->"Maskelenmiş Oyunculuklar":
10. Gary Oldman (Hannibal) 2001
09. John Hurt (The Elephant Man) 1980
08. Ron Perlman (Hellboy) 2004
07. Peter Mayhew (Star Wars) 1977
06. Kim Hunter (Planet Of The Apes) 1968
05. Al Pacino (Dick Tracy) 1990
04. Lon Chaney (The Phantom Of The Opera) 1925
03. Martin Landau (Ed Wood) 1994
02. Doug Jones (Pan's Labyrinth) 2006
01. Boris Karloff (Frankenstein) 1931
... ve sinemanın bugününden geçmişine uzanan dev liste:
62. Heath Ledger, The Joker (The Dark Knight, 2008)
61. Andrew Tiernan, Ephialtes (300, 2006)
60. Kelsey Grammer, Beast (X-Men: The Last Stand, 2006)
59. Doug Jones, Pale Man (El Laberinto del Fauno, 2006) (ayrıca Hellboy'da Abe Sapien)
58. Hugo Weaving, V (V for Vendetta, 2005)
57. Mickey Rourke, Marv (Sin City, 2005)
56. Nick Stahl, Yellow Bastard (Sin City, 2005)
55. Alan Cumming, Nightcrawler (X2, 2003)
54. Sid Haig, Captain Spaulding (House of 1000 Corpses, 2003; The Devil's Rejects, 2005)
53. Lawrence Makoare, Lurtz (The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring, 2001)
52. Tim Roth, Thade (Planet of the Apes, 2001)
51. Rebecca Romijn, Mystique (X-Men, 2000) (güzel mankenin yüzünü devam filmlerinde gördük)
50. Ray Park, Toad (X-Men, 2000)
49. Willem Dafoe, Schreck (Shadow of the Vampire, 2000) (Max Schreck'e saygı duruşu)
48. Ray Park, Darth Maul (Star Wars: Episode I - The Phantom Menace, 1999)
47. John Leguizamo, Clown (Spawn, 1997)
46. Lisa Marie, Martian Girl (Mars Attacks, 1996) (Ed Wood'da Vampira'yı da canlandırdı)
45. Gary Oldman, Dracula (Bram Stoker's Dracula, 1992)
44. Danny DeVito, Penguin (Batman Returns, 1992)
43. Dustin Hoffman, Captain Hook (Hook, 1991)
42. Johnny Depp, Edward Scissorhands (Edward Scissorhands, 1990)
41. Tim Curry, Pennywise the Dancing Clown (It, 1990)
40. Michael Keaton, Beetlejuice (Beetle Juice, 1988)
38. Ron Perlman, Vincent (Beauty and the Beast 1987-1990)
37. Kevin Peter Hall, The Predator (Predator, 1987) (helikopter pilotunu da oynadı)
36. Kevin Peter Hall, Harry (Harry and the Hendersons, 1987 ve TV'de ilk sezon)
35. Tim Curry, The Lord of Darkness (Legend, 1985)
34. Sherman Howard, Bub (Day of the Dead, 1985) (evet, Beethoven dinleyen eğitimli zombi buydu)
33. Eric Stoltz, Roy L.'Rocky' Dennis (Mask, 1985)
32. Robert Englund, Freddy Krueger (A Nightmare on Elm Street, 1984) (8 filmle rekoru egale)
31. Ian McDiarmid, The Emperor (Star Wars: Episode VI - Return of the Jedi, 1983)
30. Max von Sydow, The Emperor Ming (Flash Gordon, 1980)
29. Klaus Kinski, Count Dracula (Nosferatu: Phantom der Nacht, 1979)
28. Lou Ferrigno, Hulk (The Incredible Hulk, 1977, 77, 78, 88, 89; TV serisi 1978-1982)
27. Peter Boyle, The Monster (Young Frankenstein, 1974)
26. Roddy McDowall, Cornelius (1968, Planet of the Apes I , II, III); Caesar (1972, IV-V)
25. ve 24. Fred Gwynne ve Yvonne De Carlo, Herman ve Lily Munster (The Munsters, 1964-66)
23. Prudence Hyman, The Gorgon (The Gorgon, 1964)
22. Edith Scob, Christiane Genessier (Les Yeux Sans Visage, 1960) (Eyes Without a Face)
21. Jeff Morrow, Exeter (This Island Earth 1955)
20. James Stewart, Buttons (The Greatest Show on Earth, 1952) ("La Strada" Gelsomina'yı da analım)
19. Lock Martin, Gort (The Day the Earth Stood Still, 1951) (2.30'luk Martin sinemada yer gösterici idi)
18. James Arness, The Thing (The Thing from Another World, 1951)
17. Alec Guinness, Fagin (Oliver Twist, 1948)
16. Lon Chaney Jr, The Wolf Man (The Wolf Man, 1941)
15. Rex Ingram, Djinn (The Thief of Bagdad, 1940)
14. Margaret Hamilton, The Wicked Witch of the West (The Wizard of Oz, 1939)
13. Bert Lahr, The Cowardly Lion (The Wizard of Oz, 1939)
12. Ray Bolger, The Scarecrow (The Wizard of Oz, 1939)
11. Jack Haley, The Tin Man (The Wizard of Oz, 1939)
10. Claude Rains, The Invisible Man (The Invisible Man, 1933) (filmin son sahnesinde yüzü görünmüştür. rolü almasını sağlayan etkileyici sesiyle The Phantom of the Opera'da da oynamıştır, 1943)
09. Boris Karloff, Dr. Fu Manchu (The Mask of Fu Manchu, 1932)
08. Boris Karloff, Morgan (The Old Dark House, 1932)
07. Lon Chaney, Professor Edward C. Burke (London After Midnight, 1927)
06. Lon Chaney, Mr. Mandarin Wu (Mr. Wu, 1927)
05. Emil Jannings, Mephisto (Faust - Eine deutsche Volkssage, 1926)
04. Lon Chaney ve Charles Laughton, Quasimodo (The Hunchback of Notre Dame; 1923, 1939)
03. Benjamin Christensen, The Devil (Haxan, 1922) (aynı zamanda filmi yazdı ve yönetti)
02. Max Schreck, Graf Orlok (Nosferatu, eine Symphonie des Grauens, 1922)
01. Paul Wegener, Der Golem (Der Golem, wie er in die Welt kam, 1920) (ilk çevrim 1915, aynı zamanda yönetti)
Maskelenmiş Oyunculuklar, bugüne kadar yazdığım yazılar arasında zihnen beni en çok uğraştıran, buna karşılık, keyifli yaratım süreciyle ve aldığı övgülerle beni en çok tatmin eden derleme oldu. Giovanni Scognamillo üstadın deyişiyle ansiklopedik bir çalışmaydı, fakat her konsept çalışmada olduğu gibi, kesişme noktalarında sınırlar çiziliyordu: Bu bir oyunculuk gösterisiydi; maskeli manyaklar, eli bıçaklı katiller, devasa yaratıklar veya ölümcül kuklalar yoktu. Bunları gruplandırarak bir kalem altında toplamak lazımdı ve ilk tercihim korkunun temeline, en güvenilen limanlara inmek oldu: Çocukluğunuzun en büyük eğlencesi, en büyük kabusunuz olabilir mi? Melek yüzlü şeytanlar mıdır bizi korkutan, kirli yüzlü melekler mi? Korkmamız gereken yüz hangisidir, içteki mi, dıştaki mı? İşte bu sorularla başladığım ve Michael Curtiz'in meşhur klasiği "Angels with Dirty Faces"in ismini verdiğim çalışma, ilk derlemedeki eksikliklerin bir nebze de olsa kapanmasına ve korkularımızla yeniden yüzleşmemize yardımcı olacak.
İşe elbette palyaçolarla başlamalı.Leoncavallo'nun meşhur operası I Pagliacci'de de (1892) bahsedilen palyaçonun dramı, içindeki insanı görmeye hazır olmayan dimağlarımızda yeni bir korku mu yaratmıştı? Palyaço kavramını anlamak için Ortaçağ'da "saray soytarısı" olarak anılan jester'lara ve edebi külliyatta bolca yer bulan trickster'lara değinmekte fayda var. Köklü bir geçmişe sahip "soytarı"lık, mitolojik tanrılara dahi ayrıcalık atfeden mizah gücüyle birleşince, geniş kitlelere eğlence unsuru yaratan "palyaçoluk" mesleği ortaya çıktı ve sirklerden panayırlara, karnavallardan parti maskotluğuna, televizyona kadar her alanda rastladığımız bu emekçiler, "maskeledikleri" yüzleri ile bilinçaltı korkularımıza uzandılar ve hakir görülmeye başlandılar.
Modern zaman"eğlendirici"leri arasında, etkisi beyaz perdenin de dışına taşmış Charlie Chaplin'in önemi büyüktür. Sinemanın kendisiyle yaşıt (hatta daha büyük!) bu büyük auteur, annesinden edindiği gözlemleme gücünü eşsiz yeteneğiyle birleştirerek insanlık tarihinin en büyük karakterlerinden birini yaratmıştı. Öyle ki, dönemin diktatörü Hitler'i eleştirmek ve insanlığı çözüme çağırmak, sessizlik yeminini bozan ve türlü iftiraya uğrayan bu "palyaço"ya kalacaktı. Otto Griebling gibi gerçek ustalar ise, beyaz perdeye hiç bulaşmasalar da, mesleklerinde saldıkları namla isimlerini tarihe yazacaklardı.
Sinema palyaçoları önce bir sirk unsuru olarak ele aldı,The Circus (Charlie Chaplin, 1928), Freaks (1932), Trapeze (1956) (ve günümüzde The Carnivale, 2003) gibi yapımlarla sirk hayatı işleniyor, palyaçolar fazla göze batmıyorlardı. İlk ayrım animasyonda geldi: Max Fleischer 1919 yılınsa rotoskopla Koko the Clown'u yarattı. Koko'nun onlarca filmi yapıldı, bunlar arasında film müziğinin ilk kez kullanıldığı örnekler de vardı. Betty Boop maceralarına da konuk olan Koko, '60lı yıllarda televizyona taşındı ve 100 renkli bölüm çekerek yeni çağa merhaba dedi. Modern çağ trickster'i olarak Bugs Bunny ve türevlerinin öncüsü Felix the Cat'i de (1919) saymak gerek. Uzun süre hükümranlığını koruyan bu kedi, sessiz dönem boyunca insanları eğlendirmeyi ve büyük iri gözleriyle kendini sevdirmeyi bildi.
Oyun piyasasında da gözüken palyaço figürü, Twisted Metal video serisindeki Sweet Tooth karakteri ile hayat buldu. Bu arada Spider-man ile harikalar yaratan çizer Todd McFarlane'in Marvel'dan ayrılıp Image Comics'e geçmesi ve rekor satış elde eden Spawn'un ilk sayısıyla "cehennemin hizmetkarı"Violator karakterine hayat vermesi, palyaço kavramını cehennemle ilişkilendiren ilk ve belki de tek örnek oldu. McFarlane demişken, figürleriyle sıkı bir koleksiyoncu kitlesi edinen ve korku ikonlarına da bu alışmalarında bolca yer veren sanatçı, Twisted Fairy Tales konseptiyle masalların da ters yüz edilebileceğini somut olarak gösterdi ve bu çok tutan seri daha sonra Twisted Xmas ile devam etti. Benim de bir ara merak saldığım bu "çarpıtılmış" masallar, uzman photoshopçuların açtığı sanal galerilerde türlü versiyonlarıyla yer buluyordu. Evil Celebrity Clowns, bunlardan temamıza en uygun olanıdır. Clowning around ve Evil twin ile içimizdeki şeytan mı, dışımızdaki melek mi daha korkutucudur, kendiniz karar verebilirsiniz.
2000'lerde rock müzisyeni Rob Zombie'nin Sid Haig portresiyle yarattığı Captain Spaulding (aynı zamanda bir Groucho Marx karakteridir) ve Saw serisinin (şu aralar beşincisi çekilmekte) şekerleme yanaklı maskeli katili Jigsaw, temayı yeniden gündeme getiren karakterler oldular. Masters of Horror'un Tom Holland (Child's Play) imzalı, John Farris'in romanından uyarladığı We All Scream for Ice Cream, palyaço temasını televizyona taşıyan ve bunu yaparken dondurma arabalarından uzak durmanızı söyleyen son yapım oldu!
2007, We All Scream for Ice Cream
iki gün uğraşla resimleri ayarladıktan sonra iki kelam edip yerleştirecektim fakat çenemi tutamayıp 10 paragraf kadar (sonradan iki tane daha ekledim) yazmışım. haliyle lafı kısa kesip bundan sonraki iki bölümü kısaca özetlemekte fayda var. Bir anlamda bu giriş kısmı iyi oldu, zira bu derlemedeki yapımların Maskelenmiş Oyunculuklar'daki akrabalarıyla aşık atmak gibi bir iddiaları maalesef yok.
2007, Dead Silence
2006, When Evil Calls
2004, Fear of Clowns
2004, Saw
2003, House of 1000 Corpses (Sid Haig, Captain Spaulding)
Bundan sonraki iki bölümü kısaca özetlemekte fayda var. Bir anlamda bu giriş kısmı iyi oldu, zira bu derlemedeki yapımların Maskelenmiş Oyunculuklar'daki akrabalarıyla aşık atmak gibi bir iddiaları maalesef yok.
"Güneş girmeyen eve doktor girer" misali, palyaçonun giremediği eve korkunun uzanan kollarında oyuncakları ve kuklaları görüyoruz. Konuşan vantrolog mu, yoksa kukla mı? Oyuncak bebeğiniz konuşurken, pilleri arkasında mı diye kontrol etmeyi unutmayın (Child's Play).
2007, Dead Silence
2002, Puppets Who Kill
1996, Pinocchio's Revenge
1995, Night of the Scarecrow
1995, Goosebumbps (Night of the Living Dummy)
1992, Dolly Dearest
1991, Silent Night Deadly Night 5: The Toy Maker
1989, Puppet Master
1989, Vacaciones de Terror
1988, Child's Play
1988, Waxwork
1987, Dolls
1985, Joey
1983, Curtains
1981, The Funhouse
1978, Magic
1975, Trilogy of Terror
1964, Devil Doll
1945, Dead of Night ("The Ventriloquist's Dummy" segment)
1929, The Great Gabbo
Bizim topraklarımızda doğup, Coca Cola kırmızısıyla Avrupa folklorüne katılan ve Santa Claus olarak yılda bir kez çocukları sevindiren Noel Baba'yı da unutmamak gerek.
2005, Santa's Slay
1999, Futurama (season 2, ep. 8: Xmas Story)
1998, Zbogum na Dvaesetiot Vek
1996, Santa Claws
1990, 3615 Code Pere Noel
1984, Silent Night Deadly Night
1980, You Better Watch Out
Çocuklar için en güvenli sığınakların en büyük korkularına kaynaklık etmesi, bu çılgın dünyada (Rick Blaine'e selam) şaşılmayacak kadar küçük sorunlar belki fakat masumiyeti önce zihinlerde öldürerek bu kirli savaşa belki de zemin hazırladığımızın, hazırladıklarının farkında bile değiliz. Çocukların bile (The Cell, Ringu vs.) korku unsuru olarak kullanıldığı beyaz perde, üçüncü dünya ülkelerinde katledilen ve açlığa terk edilen çocukları düşünmekte vicdanınızı perdelemiyor mu? O kadarı politik midir bilinmez fakat her şeyi korku malzemesi olarak kullanıp halkını komşusuna bile yabancılaştıran ve bu korku imparatorluğuyla dünyanın kaynaklarını sömüren ABD'nin, artık yerleşmiş bu bakış açısını sinemacılarına da sindirdiği ve farkında olmaksızın yapımlarına yedirdiği muhakkak. İşi politik değil, insani olarak değerlendirmek isteyenler, herhangi bir belediye otobüsüne binip, kavga gürültü duymadan inmeyi deneyebilirler. Hoşgörünün bittiği yerde şiddet tüm gücüyle varolacaktır. Bir yazar olarak umudumuz odur ki, Hitchcock'un dediği gibi, "uyuşukluğumuzu gidermek ve ahlaksal dengemizi canlandırmak için tek yol, şok yaratacak yapay araçlara, bunun için de sinemaya başvurmaktan geçer."
Sinemanın büyülü dünyasının sizi korkularınızdan arındırması ve dünyaya daha güzel bakmanız dileğiyle
zaten sırf Yüzüklerin Efendisinde kullanılan maskelemeler diğer tüm filmlerin toplamından daha fazla. herkes maskeli mecburen. 40-50 yaşındaki adamdan gandalf yapıyolar daha ötesi var mı?
müthiş bi paylaşım... hayranı olduğum ve onun tarihçeleri hakkında bilgi sahibi olduğum her karesini 'çaldığım' bir paylaşım... Süerpsin adamım!!! ellerine emeğine sağlık!!!
