BladeCrazy
New member
- Katılım
- 8 Nis 2006
- Mesajlar
- 50
- Reaction score
- 0
- Puanları
- 0
yeterli ilgiyi gösterirseniz devamı gelicek arkadaşlar
DERS 1: ASP İLE PROGRAMLAMAYA GİRİŞ
Ders sonunda yapabilecekleriniz:
• ASP teknolojisini tanıtmak.
• Script yazma işlemini tanıtmak.
• ASP sayfası nasıl yaratıldığını ve çalıştığını açıklamak.
I. ASP NEDİR?
Geleneksel programcılık, genellikle tek bir bilgisayar üzerindeki veritabanı dosyalarına yazmak ve sorgulamak üzere yapılan bir programcılıktı. Yazılan program kodu derlenip .exe haline çevriliyordu.
1980’lerden günümüze network yapıları yaygınlaştı ve istemci-sunucu (client/Server) olarak adlandırılan bir programlama modeli ortaya çıktı. Bu modelde istemciler programın yalnızca ara yüzünü çalıştırmaktaydı. Diğer taraftan server (sunucu) üzerinde ise programın ana kısmı ve veritabanı yer almaktaydı. Bir dönem daha geldi ve Web programcılığı adı verilen bir dönem başladı. İşte ASP bu işi yapmak için geliştirilmiş diğr bir çözüm ya da teknoloji. Ancak daha çok Web programcılığı diye anılıyor.
ASP ile program çözümünde, istemcinin karşısına bir Web sayfası konur. Bu sayfa HTML kodu ile üretilir. Bu anlamda istemcilerin uygulaması bir Web sayfasını görüntülemek için kullandıkları Internet Explorer’dır. Sunucu tarafında ise bir Web Server vardır. ASP sayfası yazılarak bu sunucunun belli bir dizini üzerine konur.
ASP neye çözümdür diye sararsanız da; şirketlerin kendi iç çözümlerini gerçekleştikleri Intranet uygulamaları ya da şirketlerin Internet üzerinden siparişlerin girilmesi, ürünleri satın alması gibi ticari işlemleri çok sayıda kullanıcının dünyanın her yerinde bağlanarak yapabilecekleri “elektronik ticaret” siteleri tasarlamak gibi konular olabilir.
A. SCRİPTİNG (KOMUT DOSYASI YAZMAK)
ASP programcılığında, işin programcılık tarafı VBScript ya da JavaScript dili kullanarak script yazmaya dayanır. Scripting (komut dosyası yazmak, betimlemek de deniyor) terimi, ASP ya da HTM dosyalar içinde düğmeye tıklamak gibi olaylara dayalı yazılan kodlamadır.
ASP programlamasında iki tür script işi karşımıza çıkar. Birincisi istemci tarafında etkileşimi sağlayacak program parçaları yazmak, ikincisi ASP kodu olarak belirlediğimiz alanda script yazarak özellikle sunucu üzerindeki işlemleri yönetmeyi sağlar.
İstemci tarafında yazacağımız scriptler tarayıcı (browser) olarak adlandırılan Microsoft Internet Explorer ve Netscape gibi programlar tarafından işletilir. Diğer bir deyişle tarayıcı, script komutlarını anlar ve yerine getirir. Özellikle ziyaretçi ile etkileşimde (bir düğmeye tıklanması gibi) bu tür scripting işlemi kullanılır.
1.Client Side Scripting (İstemci Taraflı Script Yazmak)
HTM ve ASP dosyaları içine yazılır. Bu bölüm SCRIPT etiketiyle belirtilir. Daha çok kullanıcı etkileşimini kontrol etmek için kullanılır.
Örnek:
<script language = “VBScript”>
sub al()
document.tatil.tarih.value = date()
End sub
Function tatil_OnSubmit()
Tatil_Onsubmit = false
Sonuc= InStr ((document.tatil.sure.value),”@”)
If Sonuc = “0” Then
MsgBox “e-mailiniz yanlış “, vbCritical, “Giriş Gerekiyor.”
tatil.sure.Focus
Else
Tatil_Onsubmit = True
End If
End Function
</script>
Örneğin Submit (gönder) düğmesine tıklaması gibi belli bir olayı yorumlar. Internet Explorer üzerinde işletilen scriptler bu alana girer.
VBScript ve JavaScript istemci(Client) taraflı script yazmak için kullanılan dillerdir. İstemci taraflı kodların çalışması, tarayıcının çalıştığı bilgisayarın işlemcisini kullanır.
2.Server Side Scripting (Sunucu Taraflı Script Yazmak)
Kod satırları sunucu (server) üzerinde çalıştırılır. ASP sayfaları bu alana girer. Yazılan ASP sayfası Web server üzerindeki yayınlama dizine (\inetpup\wwwroot dizinine) konur.
Örnek: Veritabanına kayıt
<%
Dim Ad,Soyad,isim
Ad = “Günce ”
Soyad = “Akkoyun”
isim = Ad & Soyad
respose.write isim
%>
B.ASP SAYFALARININ ÖZELLİKLERİ
ASP sayfaları, bir HTML belgesi olarak hazırlanmış bir metin dosyadır. ASP sayfaları .asp uzantısıyla kaydedilir ve Web sunucusunda inetpub\wwwroot dizinine konur.
Aynı HTML belgelerinde olduğu gibi, ASP sayfalarında da tarayıcının yorumlayacağı bir takım görsel öğeler ve metinler yine HTML etiketleri (tag) aracılığıyla yazılır.
Bu bileşenler Web tarayıcısı tarafından yorumlanır ve gösterilir. Bu nedenle HTML dosyasına koyabileceğiniz scriptler, yanıp sönen metinler, istemci taraflı scriptler ve ActiveX denetimleri ASP dosyalarına da konabilir.
ASP sayfalarında yer alan ASP scriptleri ise <% ile %> işaretleri arasına konur.
<% %> arasında yazılan ASP kodları sunucu tarafından çalıştırılır. Bu işlem sunucu üzerinde yer alan ve Web hizmetinin bir parçası olan Asp.dll adlı özel bir program tarafından sağlanır.
C.ASP SAYFALARI NASIL İŞLİYOR?
ASP sayfaları sunucu tarafında çalışacak kodlar içerir. Sunucu taraflı bu dosyalar dinamik içerikli Web sayfaları yaratmayı sağlar. Örneğin Web sitesi üzerinde sipariş vermek gibi. Ayrıca ASP sayfalarında çok sayıda yerleşik nesne olabilir. Bu nesneler ASP dosyalarının script olarak programlanmasını sağlar. Örneğin Request nesnesi kullanılarak kullanıcıdan bilgi alınır, Response nesnesiyle de kullanıcıya bilgi gösterilir:
<%
Response.Write(“ne haber”)
%>
ASP sayfaları ayrıca birtakım bileşenlerle zenginleştirilebilir. Sunucu taraflı ActiveX bileşenleri veritabanlarıyla çalışmayı, elektronik posta göndermeyi ya da dosya sistemine erişmeyi sağlar. Bu anlamda ASP sayfalarıyla yapılabileceklerin sınırı yoktur.
ASP sayfalarının işleyişini HTML belgelerinin işleyişiyle karşılaştırarak şu şekilde açıklayabiliriz:
• Kullanıcı bir Internet adresinin URL adresini Internet Explorer’ın adres çubuğuna yazar. Bu sunucunu adı ve ASP dosyasını adı (http://localhost/default.asp) yazılır.
• Web sunucusu bu adrese karşılık gelen dizindeki varsayılan ana dosyayı (bu bir HTML dosya ya da ASP sayfası olabilir) tarayıcıya gönderir. ASP dosyasını işler ve sonuçlarını tarayıcıya gönderir. Bu süreç içinde sayfada yer alan ASP kodları işlenir. Sonuçları HTML olarak tarayıcıya gönderilir.
• Tarayıcı HTML etiketlerini yorumlayarak içeriği görüntüler.
D.ASP SAYFALARINI ÇALIŞTIRMAK
ASP dosyaları bir öndeki konuda adı geçen ortamlarda hazırlandıktan sonra herhangi bir derleme işlemi olmadan doğrudan çalıştırılırlar. Eğer hata varsa bu çalıştırma sürecinde ortaya çıkar. ASP dosyasını adı Internet Explorer ya da diğer bir tarayıcı program aracılığıyla belirtilir ve dosyaya erişim sağlanır.
Örnek çağırmalar:
http://localhost/test.asp
http://localhost/default.asp
ASP dosyası bir alt dizinde olabilir:
http://localhost/altdizin/test.asp
Uzak bir sunucudaki sayfaya erişim:
http://serverxyz/default.asp
Hazırlanan ASP dosyalarının uzantısı .asp dir. Bu dosyayı çalıştırmak için Web sunucusu üzerinde wwwroot dizinine konması gerekir. Bunun dışında Internet Information Server’ın WWW hizmetinin çalışması ya da PWS hizmetinin çalışması gerekir. Asp dosyalarını çalıştırmak için önce dosya inetpub\wwwroot dizinine kopyalanır ardından Internet Explorer adres çubuğunda http://localhost/ornek.asp şeklinde yazılarak çalıştırılır.
Örnek:
<HTML>
<HEAD>
<TITLE> örnek </TITLE>
</HEAD>
<BODY>
<%
dim tarih
tarih = day(date)& “ “ & monthname(month(date)) &” “& year(date)&” <br>”&weekdayname(weekday(date))& “ “&time
response.write tarih
%>
</BODY >
</HTML>
Örnek:Bilgi Girişi
tatilbilgisigir.asp
<HTML>
<HEAD>
<TITLE> ÖRNEK FORM </TITLE>
</HEAD>
<script language = “VBScript”>
sub al()
document.tatil.tarih.value = date()
End sub
Function tatil_OnSubmit()
Tatil_Onsubmit = false
Sonuc= InStr ((document.tatil.sure.value),”@”)
If Sonuc = “0” Then
MsgBox “e-mailiniz yanlış “, vbCritical, “Giriş Gerekiyor.”
tatil.sure.Focus
Else
Tatil_Onsubmit = True
End If
End Function
</script>
<body onload=al()>
<form name=tatil action=tatilkayit.asp method=post> Tarih:
<input type=text Name= “tarih”>
<br> Otel:
<input type=text Name= “otel”>
<br> Sure:
<input type=text Name= “sure”>
<br>
<input type=submit Name= “kaydet” value=”kaydet”>
</form>
</body>
</HTML>
II. Gözden Geçirme
1. ASP Nedir? Ne işe yarar?
2. Bir ASP sayfasının uzantısı nedir?
3. ASP sayfasının çalıştırılması için gerekli olan şeyler nelerdir?
4. Web Server nedir?
5. İstemci ve sunucu script yazmanın anlamı nedir?
DERS 1: ASP İLE PROGRAMLAMAYA GİRİŞ
Ders sonunda yapabilecekleriniz:
• ASP teknolojisini tanıtmak.
• Script yazma işlemini tanıtmak.
• ASP sayfası nasıl yaratıldığını ve çalıştığını açıklamak.
I. ASP NEDİR?
Geleneksel programcılık, genellikle tek bir bilgisayar üzerindeki veritabanı dosyalarına yazmak ve sorgulamak üzere yapılan bir programcılıktı. Yazılan program kodu derlenip .exe haline çevriliyordu.
1980’lerden günümüze network yapıları yaygınlaştı ve istemci-sunucu (client/Server) olarak adlandırılan bir programlama modeli ortaya çıktı. Bu modelde istemciler programın yalnızca ara yüzünü çalıştırmaktaydı. Diğer taraftan server (sunucu) üzerinde ise programın ana kısmı ve veritabanı yer almaktaydı. Bir dönem daha geldi ve Web programcılığı adı verilen bir dönem başladı. İşte ASP bu işi yapmak için geliştirilmiş diğr bir çözüm ya da teknoloji. Ancak daha çok Web programcılığı diye anılıyor.
ASP ile program çözümünde, istemcinin karşısına bir Web sayfası konur. Bu sayfa HTML kodu ile üretilir. Bu anlamda istemcilerin uygulaması bir Web sayfasını görüntülemek için kullandıkları Internet Explorer’dır. Sunucu tarafında ise bir Web Server vardır. ASP sayfası yazılarak bu sunucunun belli bir dizini üzerine konur.
ASP neye çözümdür diye sararsanız da; şirketlerin kendi iç çözümlerini gerçekleştikleri Intranet uygulamaları ya da şirketlerin Internet üzerinden siparişlerin girilmesi, ürünleri satın alması gibi ticari işlemleri çok sayıda kullanıcının dünyanın her yerinde bağlanarak yapabilecekleri “elektronik ticaret” siteleri tasarlamak gibi konular olabilir.
A. SCRİPTİNG (KOMUT DOSYASI YAZMAK)
ASP programcılığında, işin programcılık tarafı VBScript ya da JavaScript dili kullanarak script yazmaya dayanır. Scripting (komut dosyası yazmak, betimlemek de deniyor) terimi, ASP ya da HTM dosyalar içinde düğmeye tıklamak gibi olaylara dayalı yazılan kodlamadır.
ASP programlamasında iki tür script işi karşımıza çıkar. Birincisi istemci tarafında etkileşimi sağlayacak program parçaları yazmak, ikincisi ASP kodu olarak belirlediğimiz alanda script yazarak özellikle sunucu üzerindeki işlemleri yönetmeyi sağlar.
İstemci tarafında yazacağımız scriptler tarayıcı (browser) olarak adlandırılan Microsoft Internet Explorer ve Netscape gibi programlar tarafından işletilir. Diğer bir deyişle tarayıcı, script komutlarını anlar ve yerine getirir. Özellikle ziyaretçi ile etkileşimde (bir düğmeye tıklanması gibi) bu tür scripting işlemi kullanılır.
1.Client Side Scripting (İstemci Taraflı Script Yazmak)
HTM ve ASP dosyaları içine yazılır. Bu bölüm SCRIPT etiketiyle belirtilir. Daha çok kullanıcı etkileşimini kontrol etmek için kullanılır.
Örnek:
<script language = “VBScript”>
sub al()
document.tatil.tarih.value = date()
End sub
Function tatil_OnSubmit()
Tatil_Onsubmit = false
Sonuc= InStr ((document.tatil.sure.value),”@”)
If Sonuc = “0” Then
MsgBox “e-mailiniz yanlış “, vbCritical, “Giriş Gerekiyor.”
tatil.sure.Focus
Else
Tatil_Onsubmit = True
End If
End Function
</script>
Örneğin Submit (gönder) düğmesine tıklaması gibi belli bir olayı yorumlar. Internet Explorer üzerinde işletilen scriptler bu alana girer.
VBScript ve JavaScript istemci(Client) taraflı script yazmak için kullanılan dillerdir. İstemci taraflı kodların çalışması, tarayıcının çalıştığı bilgisayarın işlemcisini kullanır.
2.Server Side Scripting (Sunucu Taraflı Script Yazmak)
Kod satırları sunucu (server) üzerinde çalıştırılır. ASP sayfaları bu alana girer. Yazılan ASP sayfası Web server üzerindeki yayınlama dizine (\inetpup\wwwroot dizinine) konur.
Örnek: Veritabanına kayıt
<%
Dim Ad,Soyad,isim
Ad = “Günce ”
Soyad = “Akkoyun”
isim = Ad & Soyad
respose.write isim
%>
B.ASP SAYFALARININ ÖZELLİKLERİ
ASP sayfaları, bir HTML belgesi olarak hazırlanmış bir metin dosyadır. ASP sayfaları .asp uzantısıyla kaydedilir ve Web sunucusunda inetpub\wwwroot dizinine konur.
Aynı HTML belgelerinde olduğu gibi, ASP sayfalarında da tarayıcının yorumlayacağı bir takım görsel öğeler ve metinler yine HTML etiketleri (tag) aracılığıyla yazılır.
Bu bileşenler Web tarayıcısı tarafından yorumlanır ve gösterilir. Bu nedenle HTML dosyasına koyabileceğiniz scriptler, yanıp sönen metinler, istemci taraflı scriptler ve ActiveX denetimleri ASP dosyalarına da konabilir.
ASP sayfalarında yer alan ASP scriptleri ise <% ile %> işaretleri arasına konur.
<% %> arasında yazılan ASP kodları sunucu tarafından çalıştırılır. Bu işlem sunucu üzerinde yer alan ve Web hizmetinin bir parçası olan Asp.dll adlı özel bir program tarafından sağlanır.
C.ASP SAYFALARI NASIL İŞLİYOR?
ASP sayfaları sunucu tarafında çalışacak kodlar içerir. Sunucu taraflı bu dosyalar dinamik içerikli Web sayfaları yaratmayı sağlar. Örneğin Web sitesi üzerinde sipariş vermek gibi. Ayrıca ASP sayfalarında çok sayıda yerleşik nesne olabilir. Bu nesneler ASP dosyalarının script olarak programlanmasını sağlar. Örneğin Request nesnesi kullanılarak kullanıcıdan bilgi alınır, Response nesnesiyle de kullanıcıya bilgi gösterilir:
<%
Response.Write(“ne haber”)
%>
ASP sayfaları ayrıca birtakım bileşenlerle zenginleştirilebilir. Sunucu taraflı ActiveX bileşenleri veritabanlarıyla çalışmayı, elektronik posta göndermeyi ya da dosya sistemine erişmeyi sağlar. Bu anlamda ASP sayfalarıyla yapılabileceklerin sınırı yoktur.
ASP sayfalarının işleyişini HTML belgelerinin işleyişiyle karşılaştırarak şu şekilde açıklayabiliriz:
• Kullanıcı bir Internet adresinin URL adresini Internet Explorer’ın adres çubuğuna yazar. Bu sunucunu adı ve ASP dosyasını adı (http://localhost/default.asp) yazılır.
• Web sunucusu bu adrese karşılık gelen dizindeki varsayılan ana dosyayı (bu bir HTML dosya ya da ASP sayfası olabilir) tarayıcıya gönderir. ASP dosyasını işler ve sonuçlarını tarayıcıya gönderir. Bu süreç içinde sayfada yer alan ASP kodları işlenir. Sonuçları HTML olarak tarayıcıya gönderilir.
• Tarayıcı HTML etiketlerini yorumlayarak içeriği görüntüler.
D.ASP SAYFALARINI ÇALIŞTIRMAK
ASP dosyaları bir öndeki konuda adı geçen ortamlarda hazırlandıktan sonra herhangi bir derleme işlemi olmadan doğrudan çalıştırılırlar. Eğer hata varsa bu çalıştırma sürecinde ortaya çıkar. ASP dosyasını adı Internet Explorer ya da diğer bir tarayıcı program aracılığıyla belirtilir ve dosyaya erişim sağlanır.
Örnek çağırmalar:
http://localhost/test.asp
http://localhost/default.asp
ASP dosyası bir alt dizinde olabilir:
http://localhost/altdizin/test.asp
Uzak bir sunucudaki sayfaya erişim:
http://serverxyz/default.asp
Hazırlanan ASP dosyalarının uzantısı .asp dir. Bu dosyayı çalıştırmak için Web sunucusu üzerinde wwwroot dizinine konması gerekir. Bunun dışında Internet Information Server’ın WWW hizmetinin çalışması ya da PWS hizmetinin çalışması gerekir. Asp dosyalarını çalıştırmak için önce dosya inetpub\wwwroot dizinine kopyalanır ardından Internet Explorer adres çubuğunda http://localhost/ornek.asp şeklinde yazılarak çalıştırılır.
Örnek:
<HTML>
<HEAD>
<TITLE> örnek </TITLE>
</HEAD>
<BODY>
<%
dim tarih
tarih = day(date)& “ “ & monthname(month(date)) &” “& year(date)&” <br>”&weekdayname(weekday(date))& “ “&time
response.write tarih
%>
</BODY >
</HTML>
Örnek:Bilgi Girişi
tatilbilgisigir.asp
<HTML>
<HEAD>
<TITLE> ÖRNEK FORM </TITLE>
</HEAD>
<script language = “VBScript”>
sub al()
document.tatil.tarih.value = date()
End sub
Function tatil_OnSubmit()
Tatil_Onsubmit = false
Sonuc= InStr ((document.tatil.sure.value),”@”)
If Sonuc = “0” Then
MsgBox “e-mailiniz yanlış “, vbCritical, “Giriş Gerekiyor.”
tatil.sure.Focus
Else
Tatil_Onsubmit = True
End If
End Function
</script>
<body onload=al()>
<form name=tatil action=tatilkayit.asp method=post> Tarih:
<input type=text Name= “tarih”>
<br> Otel:
<input type=text Name= “otel”>
<br> Sure:
<input type=text Name= “sure”>
<br>
<input type=submit Name= “kaydet” value=”kaydet”>
</form>
</body>
</HTML>
II. Gözden Geçirme
1. ASP Nedir? Ne işe yarar?
2. Bir ASP sayfasının uzantısı nedir?
3. ASP sayfasının çalıştırılması için gerekli olan şeyler nelerdir?
4. Web Server nedir?
5. İstemci ve sunucu script yazmanın anlamı nedir?
