acun_karo
Banned
ÇOK UZUN AMA GERCEKTEN OKUMANIZI TAVSİYE EDERİM
Chat ortamı, birbirinden farklı düşüncelerin karşılaştığı/çarpıştığı,
deneyimlerin/önerilerin paylaşıldığı, değiş-tokuş edildiği bir agora
niteliğindedir ve bu özellikleriyle de, aslında başlı başına “yeni bir
evren” özelliği taşır. Bu ortam, sanal toplulukların, sanal dünya ve
sanal kültürün serbestçe dolaştığı bir alan görünümündedir. Fiziksel
olarak bedenin varlığını gerekli kılan ve bir anlamda onun ifadesi olan
kimlik, bu haliyle kendisi olmadan da varolabilmektedir. Ancak bu
haliyle, dile getirilen düşüncelerin kullanıcı kişi açısından bir
sorumluluk gerektirmemesi, o kimliğe ait eylemlere muhatap olanlar
açısından “güvensizlik” oluşturmaktadır.
Chat dünyasında kimlikler kaygan ve değişkendir. Ancak, akışkan ve
devingen bir kişilik arayışı sonunda, bu kimliklerin yeni bir kalıp
kişiliğe dönüşmesi, hiç de olanaksız değildir. Hatta, bugünün internet
kişiliklerinin, ileride karşımıza birer norm olarak çıkmaları da
olasıdır. Siber uzay bağlantılarının, etten kemikten insanlarla olan
bağlantıların yerine geçmesi tartışılmaktadır. Burada asıl önemli olan,
bastırılmış ve tekbenci arzulara cevap veriyormuş gibi görünen yeni
teknolojilerin, gerçek dünyadaki ahlaki-siyasal yaşamda nasıl yankılar
uyandırdığı, nelere yol açtığıdır. Çünkü, öteki sanal takma adlarla ve
birimlerle etkileşime geçmekte olan zevklerin; yitirilen ruhsal ve
ahlaki yaşantıdaki bir şeylere tekabül etmemeleri mümkün değildir.
Ahlaki yaptırımların ve bağlantıların, yerleşik kimliğin sürekliliği
içinde korunması söz konusuyken, internet dünyasındaki haz talepleri, bu
çerçeveyi çok hızlı bir şekilde kırmakta ve çok sıradan bir tartışma
adabı içinde konuyu sanallaştırmaktadır. Nihayetinde, doğrudan
karşılaşmayışların ahlaki anlayışlarda meydana getirdiği gevşeklikler,
toplumsal yapıyı da altüst etmeye yetmektedir
Chat’teki güvensizlik ortamının en önemli nedenleri, kurulan sanal
ilişkilerde çoğu zaman cinsiyet, yaş, meslek ve fiziksel durum gibi
özelliklerin farklı sunuluyor olmasıdır. Çoğunlukla erkekler, internette
kadın rolüne girip arkadaş aramaktadırlar. İnternet aracılığıyla kurulan
sanal ilişkilerde kullanıcılar; cinsiyet, yaş, meslek, isim, gelir ve
beğenmediği fiziksel özelliklerini farklı bir formda sunarak,
kendilerini bu kimlikle –belki de olmak istedikleri biçimde–
tanımlayabilmektedirler. Bu yönüyle bakıldığında, bireylerin gerçek
yaşamda arkadaş edinme yolları ve sosyal ilişkilerdeki
başarısızlıklarının neden olduğu toplumsal yaşamdan soyutlanmaları,
sanal ortamın cazibesini daha da artırabilmektedir. <br>
Sanal dünyada oluşturulan rumuz adlar, yani "nick name" ile, yedek
kişilikler, kimi zaman bireyle özdeşleşirken, kimi zaman da gerçekliğin
tam dışına çıkılabilmektedir. Sanal ortamda; cinsiyet, yaş, sosyal
statü, medeni hal gibi özellikler değiştirilmekte, bireyler, tam da
olmak istedikleri gibi kendilerini tanıtmaya çalışmaktadırlar.
İzmir ve Mersin'de, 240 internet kullanıcısı üzerinde yapılan bir
araştırmaya göre; deneklerin %35'inin yaşını, %32'sinin cinsiyetini,
%38'inin mesleğini, %77'sinin ismini ve %53'ünün ise, beğenmediği
fiziksel özelliklerini farklı sunarak iletişim kurmakta ve kendilerini
ifade etmektedirler. Buna göre erkekler, kendilerini kadın olarak
tanıttıklarında, internette daha kolay arkadaş bulmakta, başka birisinin
adıyla ve özellikleriyle chat ortamında dolaştıklarında rahatlama
yaşamaktadırlar. Erkeklerin kendilerini, neden kadın olarak
tanımladıklarına ilişkin soruya denekler; chat ile iletişimde daha kolay
arkadaş edinildiği ve bu yolla daha fazla eğlenildiği biçiminde yanıtlar
vermişlerdir
Chat, gerçek hayattaki aktiviteleri engelleyecek kadar uzun süre
yapılmaya başlandığında, bir tür bağımlılık meydana getirme riski de
taşımaktadır. Chat, sosyal ilişkileri sorunlu ve şizoid kişilikleri olan
insanlar için bir kaçıştır. Eğer bir insan, chat için çok fazla vakit
harcıyor ve diğer hobileri için ayırdığı zamanı kısıtlıyorsa, o kişi
bağımlıdır ve mutlaka tedavi görmelidir. Chat bağımlıları; arkadaş
edinemeyen, ailevi-ruhsal, sorunlar yaşayan, farklı bir yaşam arzulayan
ve bastırılmış istekleri olan insanlardır. Aslında chat, yüz yüze
görüşmeyi engellediği, gerçek kişilikleri gizlediği için iyi bir
iletişim tekniği değildir
Bağımlılık, genel olarak internetin aşırı kullanılması isteğinin önüne
geçilememesi, internete bağlı olmadan geçen zamanın önemini yitirmesi,
yoksun kalındığında ise, aşırı sinirlilik hali ve saldırgan olunması
durumu olarak tanımlanabilir.
Birçok kişi için bağımlılık kavramı, ilaç almayı içerir. Bundan dolayı,
belki de resmi tanımların birçoğu, ilaç içme konusuna yoğunlaşmıştır. Bu
tanımlara rağmen, diğer davranışların da potansiyel olarak bağımlılık
meydana getirebileceği görüşü gittikçe artmaktadır. Bu görüşler; kumar
oynama, aşırı yeme, cinsellik, bilgisayar oyunları oynama, chat yapma ve
çiftlerin birbirine aşırı bağlılığı gibi farklı biçimleri içermektedi
Chat konusunda sağlıklı bir tespit yapabilmek için, chat yapan
kullanıcıların sosyo-ekonomik profilinin çıkarılması yerinde olacaktır.
Buna göre, gece ve gündüz chat yapanlar, farklı toplum kesimlerinden
gelmektedirler. Gündüzleri daha çok ortaokul, lise, üniversite
öğrencileri ve esnaflar chat yaparken, bunun büyük kısmını erkek
kullanıcılar oluşturmaktadır. Yaş ortalaması 20-30 arasında olan
kullanıcılardan, erkek adıyla (nick) chat yapan kadın sayısı çok azdır.
Bununla birlikte, kadın nick'li erkek sayısı daha fazladır ve ayrıca,
chat yaparken kadınlar, erkeklere göre daha seçicidir
Chat yaparken kimliğin gizlenmesiyle ilgili, cinsiyete göre bir
sınıflandırma yapmak mümkündür. İnternette chat sırasında kadınlar,
erkeklere göre, daha çok kimliklerini gizlemektedirler. Bu durumun,
kadınların baskı altında yetiştirilmelerinden kaynaklandığı ifade
edilebilir. Ayrıca kadınlar, sanal ortamda da tacize uğramaktadırlar. Bu
nedenle, gerçek kimlik ile sanal ortama katılmak, kadınlar açısından
ürkütücü olabilmektedir. Bu tablonun, toplumun, kadına biçmiş olduğu
rollere bağlı olarak oluştuğu söylenebilir
Chat ortamında yapılan sohbetlere, konuları açısından bakıldığında,
cinselliğin en baskın konu olduğu görülmektedir. Ülkemiz dışındaki dünya
chat kanallarında, chat’in konuları arasında cinsellik ağır basmamakta
ya da en azından, bir saplantı olarak ortaya çıkmamaktadır. Gelişmiş
ülkelerdeki kullanıcıların, cinsel açıdan daha bir serbestlik içinde
oldukları ve dolayısıyla bastırılmış isteklerinin nispeten daha düşük
olduğu söylenebilir. Bu kişileri chat yapmaya iten nedenlerin başında,
içinde bulundukları yalnızlık gelmektedir. Türkiye’deki chat
kanallarını, dünya kanallarından ayıran en büyük özellik, küfürleşmenin
çok yaygın bir şekilde yaşanmasıdır. Toplumda iletişimsizlik arttıkça,
chat yapan internet kullanıcılarının sayısı da artmaktadır. Chat
yapanların, %90 gibi önemli bir çoğunluğu, karşı cinsle konuşabilmek
için bu yolu tercih etmektedir
Cinselliğin bastırıldığı, yasaklandığı –nispeten ülkemizin de içinde yer
aldığı– kapalı toplumlarda, cinselliği özgürce yaşayamama, karşı cinsle
tanışma fırsatı bulamama gibi nedenlerden dolayı, göreli daha
özgür/yasaksız cinselliğin yaşanabildiği chat ortamı tercih
edilmektedir. Duygusal nedenlerden çok, sahip olma ve yararlanma
isteğiyle kurulan ilişkiler, tüketici bir insan tipini meydana
getirmekte, yani, chat odalarında cinsellik tüketilmekte, cinsel açlık,
bilgisayar başında giderilmeye çalışılmaktadır.
Sanal dünya, mutluluğu harcayan ve tüketen bir insan tipi meydana
getirmektedir. Neyin tüketildiği önemli değildir. İnsan; yeme, içme, TV
seyretme, kitap, sigara, tablo, müzik veya cinsellik tüketebilir.
İnsanın yakın çevresinde yer alan dünya, bir tüketim nesnesine
dönüşmüştür. Seksin bir tüketim aracı halini alması, ikinci endüstri
devriminin bir fenomenidir
Chat, medeni cesaretleri olmayan, ikili ilişkilerde sorun yaşayanlar
için bulunmaz bir yoldur. Kullanıcılar, kendilerini “oldukları gibi”
değil de “olmak istedikleri gibi” sunmaktadırlar. Chat’teki özgür ortam;
baskıcı ve birçok şeyin “ayıp” sayıldığı bir çevrede yetişmiş insanları
cezbettiği için, istedikleri her şeyi yazabilmekte, kendilerini
istedikleri gibi sunabilmektedirler. Chat'te karşı cins arayışı içinde
olanlar, genellikle flörtün yasak olduğu ve hoş karşılanmadığı ortamdan
gelmektedirler. Bir yönüyle bu kişiler, flörtü, internet ve chat'te
yaşamaktadırlar. Çekingen, kendine güvensiz, medeni cesaretleri yeterli
olmayan kişiler, chat’e daha çok yönelmektedirler. Yani, bastırılmış
kişiliklere sahip kullanıcılar, chat’te çok daha rahat
olabilmektedirler. Bu kişiler, isimlerini, yaşlarını, fiziksel
özelliklerini farklı sunmakla, gerçek hayattan çok farklı bir profil
çizebilmektedirler
Bu noktada şu soruyu sormak yerinde olacaktır: İnternet
kullanıcılarının; e-mail göndermek, surf yapmak, araştırma yapmak, oyun
oynamak, alışveriş yapmak gibi birçok seçeneği varken, chat yapmak neden
daha fazla ilgi görmektedir?
hate yönelimin önemli nedenlerinden birisi, günlük yaşamda karşılığı
olmayan bazı isteklerin, sanal dünyada giderilmeye çalışılmasıdır.
Bahsedilen isteklerden/güdülerden en önemlisi cinselliktir. İkinci en
önemli neden, günlük yaşamda karşılaşılan sorunlardan, bunaltan
gerçeklerden kaçmak için chat’in bir çözüm yolu olarak görülmesidir.
Üçüncü neden ise, varolan gerçeklere başkaldırma ya da deşarj olma
ihtiyacıdır
Bir araştırmaya göre, kullanıcıların chat’e giriş nedenlerinin başında,
arkadaş edinme isteği gelmektedir. Belki de chat’in varlığının nedeni
budur. Chat’te, karşıdakine sorulan temel soru a/s/l'dir. Yani; age
(yaş) / sex (cinsiyet) / location (nereden). Bu soruyu, gerçek hayatta
yabancı bir kimseye sormak, ilk etapta çok da kolay değildir. İnternet
kullanıcılarına, ekran başında kimseden korkmadan bu soruyu sormak cazip
geliyor olabilir. Chat’te insanlar, ekran aracılığı ile karşısındakiler
ile iletişim kurdukları için, daha rahat davranabilmektedirler. Ancak
bu, chat’te kuralların olmadığı anlamına gelmez. Her toplumsal yapıda
olduğu gibi, chat kanallarında da toplumsal kurallar, hiyerarşi, ceza,
gruplaşma, ortak tavır alma gibi kavramlar vardır. Bu yönüyle chat,
gerçek yaşamın bir kopyasıdır, ancak, oradaki yaşam, tam anlamı ile bir
sanallık taşımaktadır. Bu nedenle chat, farklı bir sosyalite olarak
değerlendirilebilir
Aslında chat, asosyal kalıplar taşıyan insanların da kabul gördüğü bir
dünya olarak ele alınabilir. Chat, asosyal tipteki insanların, sosyal
bir çevreye girme şansları olarak da değerlendirilebilir. Ancak, asosyal
tipteki kullanıcıların çoğunluğunun, kurdukları bu ilişkilerin, chat’te
kalmasından yana oldukları söylenebilir. Gerçek hayattan daha fazla
kopuş ve sanal dünyanın yeterli görülüyor olmasının, bir çok tehlikeyi
beraberinde getireceği ifade edilebilir.
hat, yeni arkadaşlar edinme, yeni ilişkiler kurabilme konusunda yararlı
bir alan olarak da görülebilir. Hatta, chat’te kurulan arkadaşlıklar,
sanal ortamdan çıkarak, bazen gerçek hayata da taşınmaktadır.
İnsanların, gerçek hayatta konuşmaktan çekindikleri sayısız konu, chat
ortamında rahatça dile getirilebilmektedir. Chat yapma ile telefonla
konuşma arasındaki fark şöyle ifade edilebilir: Telefonda sadece bir
kişi ile sohbet edilebiliyorken, chat ortamında birçok kişi ile sohbet
gerçekleşmekte, ayrıca bilgisayar başında chat yaparken, farklı birçok
aktivite de gerçekleştirilebilir. Örneğin; çoklu ortamda müzik
dinleyerek sohbet etmek gibi
Chat; fikir paylaşımı, gündemdeki yeni konular hakkında bilgi sahibi
olma ya da can sıkıntısını giderme için uygun bir ortamdır. Bunun
yanında, kişilerin gerçek hayatta sosyal bir ortamı ve iyi bir arkadaş
çevresi varsa, chat’in, o çevrenin daha da genişlemesine yardımcı
olabilme olasılığı da bulunmaktadır. Ayrıca chat’in, kullanıcıların
bilgi dağarcığının genişlemesine yardımcı olma gibi bir fonksiyonu da
yerine getirdiği ifade edilebilir.
Farklı ülkelerde yaşayan insanlar için, gerçekten ekonomik bir görüşme
imkânı sunan chat’in, ülkemizdeki kullanım şekli, toplumsal ve
psikolojik bir sorunun sonuçları gibi görünmektedir. Bunun arkasındaki
temel itici güç, tanışılmayan kişilerle karşılıklı olarak hiçbir
sorumluluk duymadan konuşulabilecek bir ortam olmasıdır. İnsanların
günümüzde, yakın çevrelerine bile yeterince ilgi göstermezken, hiç
tanımadığı kişilerle chat vasıtasıyla ilişki kurması, “içi boşaltılmış
bir heyecan” olarak düşünülebilir.
Bütün bu bilgiler ışığında, toplumsal bir fenomen olarak karşımıza çıkan
chat’i ve chat yapanları anlamak için, gerçek yaşamda birbirini
tanımayan insanların birbiriyle ilişki kurma nedenleri üzerinde
durulması gerektiği söylenebilir.
İnsanların chat’e yönelme nedenlerinden en önemlisinin, “iletişim kurma
ihtiyacı” olduğu ileri sürülebilir. Prestij elde etme konusunda da,
chat’in önemli bir vasıta olduğu bilinmektedir. Başkalarının bakış açısı
ve düşüncelerini öğrenme duygusunun da, kullanıcılara yeni bir heyecan
yakalama fırsatı sunduğu ifade edilebilir.
İnternet olanaklarının imkan verdiği chat, e-mail, mesaj gibi
yenilikler, bütün teknolojik gelişmeler gibi ilgi çekmekte ve çok hızlı
bir şekilde yayılmaktadır. Hızlı yayılmasının en büyük nedeni, ortaklık
duygusunun, ürünlerin kullanımına dayalı olarak yaşanmasıdır. Yani,
insani ilişkilerden çok; “benim de bilgisayarım, cep telefonum var, ben
de chat yapıyorum, mesaj çekebiliyorum”, yani “ben de herkesin
yapabildiğini yapıyorum ve diğerlerinden farklı değilim” psikolojisi
önemli rol oynamaktadır [20]. İnternet ve buna bağlı olarak gelişen
araçlar, toplumda, televizyon gibi yaygınlığı olan araçların yardımıyla
daha bir tanınmakta ve yaygınlaşmaktadır. Son yıllarda, toplumsal yaşamı
önemli ölçüde etkilemeye başlayan kitle iletişim araçlarından bilgisayar
ve internet ortamındaki chat’in tercih edilme nedenlerinden birisinin
de, modayı takip etme isteği olduğu ifade edilebilir.
Ticaret, chat yapma nedenlerinden biri olarak değerlendirilebilir.
Çünkü, internet pazarı, her geçen gün biraz daha artarak büyümektedir.
Yapılan araştırmalarda, internet üzerinden ticaret hacminin, 2004
yılında firmalar arasında 7 trilyon, firma ile müşteri arasında ise 1
trilyon doları aşacağı tahmin edilmektedir. Halen, 500 milyon olan
e-mail sayısının, 2002 yılı sonlarında 1 milyarı geçeceği
öngörülmektedir. Türkiye’de; kitap, kaset, CD, çiçek, elektronik, giyim,
bilgisayar, gıda gibi ürünlerin internette müşteriye doğrudan satışını
yapan mağazaların sayısının 250’yi aştığı da ifade edilmektedir
İnternette chat sayesinde, ticari bir faaliyeti, malı, hizmeti tanıtmak
mümkündür. Örneğin; elektrikli süpürge ticareti yapan bir firma, bu tür
hizmetler veren bir web sitesi ile anlaşarak, bir reklam robotu
geliştirme konusunda işbirliğine gitmiştir. Bu robot, siteye ait chat
grubu içinde temizlik konusu geçtiğinde, birden ortaya çıkmakta ve
temizlik tavsiyeleri ve ürün bilgisi sunulmaktadır [22]. <br>
Chat’in, düşük sosyo-ekonomik düzeydeki kişilere, telefona göre çok daha
ucuz iletişim kurma olanağı sunuyor olması da, chat’in önemini ve
yaygınlığını arttıran bir etkendir.
İnternette chat yapma, aslında bir arayışın sonucu da olabilir. Sanal
dünyada arayışın dört türlü olması mümkündür. Birincisi, hiç evlenmemiş
ya da eşinden ayrılmış, yalnız yaşayan bir kesim, interneti/chat’i;
kendisine eş, ilişki, partner aramak için kullanmaktadır. İkincisi, evli
kişiler heyecan aramak için yapabilirler. Üçüncüsü, gençler, nesnel
olarak iletişim kültürüyle yetiştikleri için, konuşmayı böyle yapmayı
daha çok sevmektedirler. Dördüncüsü, yedek kişilikler aracılığıyla,
e-ticaret yoluyla seks, sanal dünyada alıp satılan bir konuma geliyor.
Bir yandan profesyonelce yapılırken, diğer yandan, amatörce yapılanların
da sık sık rastlamak mümkündür. Kadınlar için jigolo, erkekler için de,
para karşılığı aşk yapan kadınlara, sapık ilişkilere, değişik arkadaş
sitelerinde rastlamak mümkün olabilmektedir
Chat modası ve internetin yanlış kullanımı gibi yeni heyecanlar da, esas
olarak bağımlılık yapıcı etkiye neden olabilirler. Herhangi bir ruhsal
sorunu olmayan kişilerin, uzun süre chat yapmaları durumunda, bir süre
sonra bağımlı hale geldikleri ve ruhsal sorunlar yaşamaya başladıkları
dikkat çekmektedir. Bağımlılık geliştiğinde ise; aile içi sorunlar,
okulda başarısızlıklar, fiziksel rahatsızlıklar, toplum yaşamından kopuş
ve kişilikte oluşan hasarlar oldukça büyük boyutlarda yaşanmaktadır.,
M.CENGİZ YILDIZ
KENAN BÖLÜKBAŞI
Chat ortamı, birbirinden farklı düşüncelerin karşılaştığı/çarpıştığı,
deneyimlerin/önerilerin paylaşıldığı, değiş-tokuş edildiği bir agora
niteliğindedir ve bu özellikleriyle de, aslında başlı başına “yeni bir
evren” özelliği taşır. Bu ortam, sanal toplulukların, sanal dünya ve
sanal kültürün serbestçe dolaştığı bir alan görünümündedir. Fiziksel
olarak bedenin varlığını gerekli kılan ve bir anlamda onun ifadesi olan
kimlik, bu haliyle kendisi olmadan da varolabilmektedir. Ancak bu
haliyle, dile getirilen düşüncelerin kullanıcı kişi açısından bir
sorumluluk gerektirmemesi, o kimliğe ait eylemlere muhatap olanlar
açısından “güvensizlik” oluşturmaktadır.
Chat dünyasında kimlikler kaygan ve değişkendir. Ancak, akışkan ve
devingen bir kişilik arayışı sonunda, bu kimliklerin yeni bir kalıp
kişiliğe dönüşmesi, hiç de olanaksız değildir. Hatta, bugünün internet
kişiliklerinin, ileride karşımıza birer norm olarak çıkmaları da
olasıdır. Siber uzay bağlantılarının, etten kemikten insanlarla olan
bağlantıların yerine geçmesi tartışılmaktadır. Burada asıl önemli olan,
bastırılmış ve tekbenci arzulara cevap veriyormuş gibi görünen yeni
teknolojilerin, gerçek dünyadaki ahlaki-siyasal yaşamda nasıl yankılar
uyandırdığı, nelere yol açtığıdır. Çünkü, öteki sanal takma adlarla ve
birimlerle etkileşime geçmekte olan zevklerin; yitirilen ruhsal ve
ahlaki yaşantıdaki bir şeylere tekabül etmemeleri mümkün değildir.
Ahlaki yaptırımların ve bağlantıların, yerleşik kimliğin sürekliliği
içinde korunması söz konusuyken, internet dünyasındaki haz talepleri, bu
çerçeveyi çok hızlı bir şekilde kırmakta ve çok sıradan bir tartışma
adabı içinde konuyu sanallaştırmaktadır. Nihayetinde, doğrudan
karşılaşmayışların ahlaki anlayışlarda meydana getirdiği gevşeklikler,
toplumsal yapıyı da altüst etmeye yetmektedir
Chat’teki güvensizlik ortamının en önemli nedenleri, kurulan sanal
ilişkilerde çoğu zaman cinsiyet, yaş, meslek ve fiziksel durum gibi
özelliklerin farklı sunuluyor olmasıdır. Çoğunlukla erkekler, internette
kadın rolüne girip arkadaş aramaktadırlar. İnternet aracılığıyla kurulan
sanal ilişkilerde kullanıcılar; cinsiyet, yaş, meslek, isim, gelir ve
beğenmediği fiziksel özelliklerini farklı bir formda sunarak,
kendilerini bu kimlikle –belki de olmak istedikleri biçimde–
tanımlayabilmektedirler. Bu yönüyle bakıldığında, bireylerin gerçek
yaşamda arkadaş edinme yolları ve sosyal ilişkilerdeki
başarısızlıklarının neden olduğu toplumsal yaşamdan soyutlanmaları,
sanal ortamın cazibesini daha da artırabilmektedir. <br>
Sanal dünyada oluşturulan rumuz adlar, yani "nick name" ile, yedek
kişilikler, kimi zaman bireyle özdeşleşirken, kimi zaman da gerçekliğin
tam dışına çıkılabilmektedir. Sanal ortamda; cinsiyet, yaş, sosyal
statü, medeni hal gibi özellikler değiştirilmekte, bireyler, tam da
olmak istedikleri gibi kendilerini tanıtmaya çalışmaktadırlar.
İzmir ve Mersin'de, 240 internet kullanıcısı üzerinde yapılan bir
araştırmaya göre; deneklerin %35'inin yaşını, %32'sinin cinsiyetini,
%38'inin mesleğini, %77'sinin ismini ve %53'ünün ise, beğenmediği
fiziksel özelliklerini farklı sunarak iletişim kurmakta ve kendilerini
ifade etmektedirler. Buna göre erkekler, kendilerini kadın olarak
tanıttıklarında, internette daha kolay arkadaş bulmakta, başka birisinin
adıyla ve özellikleriyle chat ortamında dolaştıklarında rahatlama
yaşamaktadırlar. Erkeklerin kendilerini, neden kadın olarak
tanımladıklarına ilişkin soruya denekler; chat ile iletişimde daha kolay
arkadaş edinildiği ve bu yolla daha fazla eğlenildiği biçiminde yanıtlar
vermişlerdir
Chat, gerçek hayattaki aktiviteleri engelleyecek kadar uzun süre
yapılmaya başlandığında, bir tür bağımlılık meydana getirme riski de
taşımaktadır. Chat, sosyal ilişkileri sorunlu ve şizoid kişilikleri olan
insanlar için bir kaçıştır. Eğer bir insan, chat için çok fazla vakit
harcıyor ve diğer hobileri için ayırdığı zamanı kısıtlıyorsa, o kişi
bağımlıdır ve mutlaka tedavi görmelidir. Chat bağımlıları; arkadaş
edinemeyen, ailevi-ruhsal, sorunlar yaşayan, farklı bir yaşam arzulayan
ve bastırılmış istekleri olan insanlardır. Aslında chat, yüz yüze
görüşmeyi engellediği, gerçek kişilikleri gizlediği için iyi bir
iletişim tekniği değildir
Bağımlılık, genel olarak internetin aşırı kullanılması isteğinin önüne
geçilememesi, internete bağlı olmadan geçen zamanın önemini yitirmesi,
yoksun kalındığında ise, aşırı sinirlilik hali ve saldırgan olunması
durumu olarak tanımlanabilir.
Birçok kişi için bağımlılık kavramı, ilaç almayı içerir. Bundan dolayı,
belki de resmi tanımların birçoğu, ilaç içme konusuna yoğunlaşmıştır. Bu
tanımlara rağmen, diğer davranışların da potansiyel olarak bağımlılık
meydana getirebileceği görüşü gittikçe artmaktadır. Bu görüşler; kumar
oynama, aşırı yeme, cinsellik, bilgisayar oyunları oynama, chat yapma ve
çiftlerin birbirine aşırı bağlılığı gibi farklı biçimleri içermektedi
Chat konusunda sağlıklı bir tespit yapabilmek için, chat yapan
kullanıcıların sosyo-ekonomik profilinin çıkarılması yerinde olacaktır.
Buna göre, gece ve gündüz chat yapanlar, farklı toplum kesimlerinden
gelmektedirler. Gündüzleri daha çok ortaokul, lise, üniversite
öğrencileri ve esnaflar chat yaparken, bunun büyük kısmını erkek
kullanıcılar oluşturmaktadır. Yaş ortalaması 20-30 arasında olan
kullanıcılardan, erkek adıyla (nick) chat yapan kadın sayısı çok azdır.
Bununla birlikte, kadın nick'li erkek sayısı daha fazladır ve ayrıca,
chat yaparken kadınlar, erkeklere göre daha seçicidir
Chat yaparken kimliğin gizlenmesiyle ilgili, cinsiyete göre bir
sınıflandırma yapmak mümkündür. İnternette chat sırasında kadınlar,
erkeklere göre, daha çok kimliklerini gizlemektedirler. Bu durumun,
kadınların baskı altında yetiştirilmelerinden kaynaklandığı ifade
edilebilir. Ayrıca kadınlar, sanal ortamda da tacize uğramaktadırlar. Bu
nedenle, gerçek kimlik ile sanal ortama katılmak, kadınlar açısından
ürkütücü olabilmektedir. Bu tablonun, toplumun, kadına biçmiş olduğu
rollere bağlı olarak oluştuğu söylenebilir
Chat ortamında yapılan sohbetlere, konuları açısından bakıldığında,
cinselliğin en baskın konu olduğu görülmektedir. Ülkemiz dışındaki dünya
chat kanallarında, chat’in konuları arasında cinsellik ağır basmamakta
ya da en azından, bir saplantı olarak ortaya çıkmamaktadır. Gelişmiş
ülkelerdeki kullanıcıların, cinsel açıdan daha bir serbestlik içinde
oldukları ve dolayısıyla bastırılmış isteklerinin nispeten daha düşük
olduğu söylenebilir. Bu kişileri chat yapmaya iten nedenlerin başında,
içinde bulundukları yalnızlık gelmektedir. Türkiye’deki chat
kanallarını, dünya kanallarından ayıran en büyük özellik, küfürleşmenin
çok yaygın bir şekilde yaşanmasıdır. Toplumda iletişimsizlik arttıkça,
chat yapan internet kullanıcılarının sayısı da artmaktadır. Chat
yapanların, %90 gibi önemli bir çoğunluğu, karşı cinsle konuşabilmek
için bu yolu tercih etmektedir
Cinselliğin bastırıldığı, yasaklandığı –nispeten ülkemizin de içinde yer
aldığı– kapalı toplumlarda, cinselliği özgürce yaşayamama, karşı cinsle
tanışma fırsatı bulamama gibi nedenlerden dolayı, göreli daha
özgür/yasaksız cinselliğin yaşanabildiği chat ortamı tercih
edilmektedir. Duygusal nedenlerden çok, sahip olma ve yararlanma
isteğiyle kurulan ilişkiler, tüketici bir insan tipini meydana
getirmekte, yani, chat odalarında cinsellik tüketilmekte, cinsel açlık,
bilgisayar başında giderilmeye çalışılmaktadır.
Sanal dünya, mutluluğu harcayan ve tüketen bir insan tipi meydana
getirmektedir. Neyin tüketildiği önemli değildir. İnsan; yeme, içme, TV
seyretme, kitap, sigara, tablo, müzik veya cinsellik tüketebilir.
İnsanın yakın çevresinde yer alan dünya, bir tüketim nesnesine
dönüşmüştür. Seksin bir tüketim aracı halini alması, ikinci endüstri
devriminin bir fenomenidir
Chat, medeni cesaretleri olmayan, ikili ilişkilerde sorun yaşayanlar
için bulunmaz bir yoldur. Kullanıcılar, kendilerini “oldukları gibi”
değil de “olmak istedikleri gibi” sunmaktadırlar. Chat’teki özgür ortam;
baskıcı ve birçok şeyin “ayıp” sayıldığı bir çevrede yetişmiş insanları
cezbettiği için, istedikleri her şeyi yazabilmekte, kendilerini
istedikleri gibi sunabilmektedirler. Chat'te karşı cins arayışı içinde
olanlar, genellikle flörtün yasak olduğu ve hoş karşılanmadığı ortamdan
gelmektedirler. Bir yönüyle bu kişiler, flörtü, internet ve chat'te
yaşamaktadırlar. Çekingen, kendine güvensiz, medeni cesaretleri yeterli
olmayan kişiler, chat’e daha çok yönelmektedirler. Yani, bastırılmış
kişiliklere sahip kullanıcılar, chat’te çok daha rahat
olabilmektedirler. Bu kişiler, isimlerini, yaşlarını, fiziksel
özelliklerini farklı sunmakla, gerçek hayattan çok farklı bir profil
çizebilmektedirler
Bu noktada şu soruyu sormak yerinde olacaktır: İnternet
kullanıcılarının; e-mail göndermek, surf yapmak, araştırma yapmak, oyun
oynamak, alışveriş yapmak gibi birçok seçeneği varken, chat yapmak neden
daha fazla ilgi görmektedir?
hate yönelimin önemli nedenlerinden birisi, günlük yaşamda karşılığı
olmayan bazı isteklerin, sanal dünyada giderilmeye çalışılmasıdır.
Bahsedilen isteklerden/güdülerden en önemlisi cinselliktir. İkinci en
önemli neden, günlük yaşamda karşılaşılan sorunlardan, bunaltan
gerçeklerden kaçmak için chat’in bir çözüm yolu olarak görülmesidir.
Üçüncü neden ise, varolan gerçeklere başkaldırma ya da deşarj olma
ihtiyacıdır
Bir araştırmaya göre, kullanıcıların chat’e giriş nedenlerinin başında,
arkadaş edinme isteği gelmektedir. Belki de chat’in varlığının nedeni
budur. Chat’te, karşıdakine sorulan temel soru a/s/l'dir. Yani; age
(yaş) / sex (cinsiyet) / location (nereden). Bu soruyu, gerçek hayatta
yabancı bir kimseye sormak, ilk etapta çok da kolay değildir. İnternet
kullanıcılarına, ekran başında kimseden korkmadan bu soruyu sormak cazip
geliyor olabilir. Chat’te insanlar, ekran aracılığı ile karşısındakiler
ile iletişim kurdukları için, daha rahat davranabilmektedirler. Ancak
bu, chat’te kuralların olmadığı anlamına gelmez. Her toplumsal yapıda
olduğu gibi, chat kanallarında da toplumsal kurallar, hiyerarşi, ceza,
gruplaşma, ortak tavır alma gibi kavramlar vardır. Bu yönüyle chat,
gerçek yaşamın bir kopyasıdır, ancak, oradaki yaşam, tam anlamı ile bir
sanallık taşımaktadır. Bu nedenle chat, farklı bir sosyalite olarak
değerlendirilebilir
Aslında chat, asosyal kalıplar taşıyan insanların da kabul gördüğü bir
dünya olarak ele alınabilir. Chat, asosyal tipteki insanların, sosyal
bir çevreye girme şansları olarak da değerlendirilebilir. Ancak, asosyal
tipteki kullanıcıların çoğunluğunun, kurdukları bu ilişkilerin, chat’te
kalmasından yana oldukları söylenebilir. Gerçek hayattan daha fazla
kopuş ve sanal dünyanın yeterli görülüyor olmasının, bir çok tehlikeyi
beraberinde getireceği ifade edilebilir.
hat, yeni arkadaşlar edinme, yeni ilişkiler kurabilme konusunda yararlı
bir alan olarak da görülebilir. Hatta, chat’te kurulan arkadaşlıklar,
sanal ortamdan çıkarak, bazen gerçek hayata da taşınmaktadır.
İnsanların, gerçek hayatta konuşmaktan çekindikleri sayısız konu, chat
ortamında rahatça dile getirilebilmektedir. Chat yapma ile telefonla
konuşma arasındaki fark şöyle ifade edilebilir: Telefonda sadece bir
kişi ile sohbet edilebiliyorken, chat ortamında birçok kişi ile sohbet
gerçekleşmekte, ayrıca bilgisayar başında chat yaparken, farklı birçok
aktivite de gerçekleştirilebilir. Örneğin; çoklu ortamda müzik
dinleyerek sohbet etmek gibi
Chat; fikir paylaşımı, gündemdeki yeni konular hakkında bilgi sahibi
olma ya da can sıkıntısını giderme için uygun bir ortamdır. Bunun
yanında, kişilerin gerçek hayatta sosyal bir ortamı ve iyi bir arkadaş
çevresi varsa, chat’in, o çevrenin daha da genişlemesine yardımcı
olabilme olasılığı da bulunmaktadır. Ayrıca chat’in, kullanıcıların
bilgi dağarcığının genişlemesine yardımcı olma gibi bir fonksiyonu da
yerine getirdiği ifade edilebilir.
Farklı ülkelerde yaşayan insanlar için, gerçekten ekonomik bir görüşme
imkânı sunan chat’in, ülkemizdeki kullanım şekli, toplumsal ve
psikolojik bir sorunun sonuçları gibi görünmektedir. Bunun arkasındaki
temel itici güç, tanışılmayan kişilerle karşılıklı olarak hiçbir
sorumluluk duymadan konuşulabilecek bir ortam olmasıdır. İnsanların
günümüzde, yakın çevrelerine bile yeterince ilgi göstermezken, hiç
tanımadığı kişilerle chat vasıtasıyla ilişki kurması, “içi boşaltılmış
bir heyecan” olarak düşünülebilir.
Bütün bu bilgiler ışığında, toplumsal bir fenomen olarak karşımıza çıkan
chat’i ve chat yapanları anlamak için, gerçek yaşamda birbirini
tanımayan insanların birbiriyle ilişki kurma nedenleri üzerinde
durulması gerektiği söylenebilir.
İnsanların chat’e yönelme nedenlerinden en önemlisinin, “iletişim kurma
ihtiyacı” olduğu ileri sürülebilir. Prestij elde etme konusunda da,
chat’in önemli bir vasıta olduğu bilinmektedir. Başkalarının bakış açısı
ve düşüncelerini öğrenme duygusunun da, kullanıcılara yeni bir heyecan
yakalama fırsatı sunduğu ifade edilebilir.
İnternet olanaklarının imkan verdiği chat, e-mail, mesaj gibi
yenilikler, bütün teknolojik gelişmeler gibi ilgi çekmekte ve çok hızlı
bir şekilde yayılmaktadır. Hızlı yayılmasının en büyük nedeni, ortaklık
duygusunun, ürünlerin kullanımına dayalı olarak yaşanmasıdır. Yani,
insani ilişkilerden çok; “benim de bilgisayarım, cep telefonum var, ben
de chat yapıyorum, mesaj çekebiliyorum”, yani “ben de herkesin
yapabildiğini yapıyorum ve diğerlerinden farklı değilim” psikolojisi
önemli rol oynamaktadır [20]. İnternet ve buna bağlı olarak gelişen
araçlar, toplumda, televizyon gibi yaygınlığı olan araçların yardımıyla
daha bir tanınmakta ve yaygınlaşmaktadır. Son yıllarda, toplumsal yaşamı
önemli ölçüde etkilemeye başlayan kitle iletişim araçlarından bilgisayar
ve internet ortamındaki chat’in tercih edilme nedenlerinden birisinin
de, modayı takip etme isteği olduğu ifade edilebilir.
Ticaret, chat yapma nedenlerinden biri olarak değerlendirilebilir.
Çünkü, internet pazarı, her geçen gün biraz daha artarak büyümektedir.
Yapılan araştırmalarda, internet üzerinden ticaret hacminin, 2004
yılında firmalar arasında 7 trilyon, firma ile müşteri arasında ise 1
trilyon doları aşacağı tahmin edilmektedir. Halen, 500 milyon olan
e-mail sayısının, 2002 yılı sonlarında 1 milyarı geçeceği
öngörülmektedir. Türkiye’de; kitap, kaset, CD, çiçek, elektronik, giyim,
bilgisayar, gıda gibi ürünlerin internette müşteriye doğrudan satışını
yapan mağazaların sayısının 250’yi aştığı da ifade edilmektedir
İnternette chat sayesinde, ticari bir faaliyeti, malı, hizmeti tanıtmak
mümkündür. Örneğin; elektrikli süpürge ticareti yapan bir firma, bu tür
hizmetler veren bir web sitesi ile anlaşarak, bir reklam robotu
geliştirme konusunda işbirliğine gitmiştir. Bu robot, siteye ait chat
grubu içinde temizlik konusu geçtiğinde, birden ortaya çıkmakta ve
temizlik tavsiyeleri ve ürün bilgisi sunulmaktadır [22]. <br>
Chat’in, düşük sosyo-ekonomik düzeydeki kişilere, telefona göre çok daha
ucuz iletişim kurma olanağı sunuyor olması da, chat’in önemini ve
yaygınlığını arttıran bir etkendir.
İnternette chat yapma, aslında bir arayışın sonucu da olabilir. Sanal
dünyada arayışın dört türlü olması mümkündür. Birincisi, hiç evlenmemiş
ya da eşinden ayrılmış, yalnız yaşayan bir kesim, interneti/chat’i;
kendisine eş, ilişki, partner aramak için kullanmaktadır. İkincisi, evli
kişiler heyecan aramak için yapabilirler. Üçüncüsü, gençler, nesnel
olarak iletişim kültürüyle yetiştikleri için, konuşmayı böyle yapmayı
daha çok sevmektedirler. Dördüncüsü, yedek kişilikler aracılığıyla,
e-ticaret yoluyla seks, sanal dünyada alıp satılan bir konuma geliyor.
Bir yandan profesyonelce yapılırken, diğer yandan, amatörce yapılanların
da sık sık rastlamak mümkündür. Kadınlar için jigolo, erkekler için de,
para karşılığı aşk yapan kadınlara, sapık ilişkilere, değişik arkadaş
sitelerinde rastlamak mümkün olabilmektedir
Chat modası ve internetin yanlış kullanımı gibi yeni heyecanlar da, esas
olarak bağımlılık yapıcı etkiye neden olabilirler. Herhangi bir ruhsal
sorunu olmayan kişilerin, uzun süre chat yapmaları durumunda, bir süre
sonra bağımlı hale geldikleri ve ruhsal sorunlar yaşamaya başladıkları
dikkat çekmektedir. Bağımlılık geliştiğinde ise; aile içi sorunlar,
okulda başarısızlıklar, fiziksel rahatsızlıklar, toplum yaşamından kopuş
ve kişilikte oluşan hasarlar oldukça büyük boyutlarda yaşanmaktadır.,
M.CENGİZ YILDIZ
KENAN BÖLÜKBAŞI
)
