Erdal İnönü Kimdir? Yaşamı 1926-2007

[Ata Kızı]

Prof. Erdal İnönü (d. 6 Haziran 1926, Ankara – ö. 31 Ekim 2007, Houston), Türk bilimadamı ve siyasetçi.





İsmet ve Mevhibe İnönü'nün oğlu olan Erdal İnönü, 1926 yılında Ankara'da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Ankara'da yaptı. Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi'nden mezun olduktan sonra Amerika'ya giden İnönü, Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'nde (Caltech) yüksek lisans ve doktora yaptı. Yurda dönüşünde Ankara Üniversitesi'nde asistan olarak işe başlayan İnönü, 1964-1974 yılları arasında ODTÜ'de profesör unvanıyla görev yaptı. Bu üniversitede rektörlük de yaptıktan sonra 1974'te Boğaziçi Üniversitesi'ne geçti. 1983'te SODEP'in kurucu genel başkanı olarak siyasete atılıncaya dek bu üniversitede görev yaptı. Ortadoğu Teknik Üniversitesi ve Boğaziçi Üniversitesi'nde Bölüm Başkanlığı, Fen Edebiyat Fakültesi Dekanlığı, Üniversite rektörlüğü gibi görevlerde bulundu.

Erdal İnönü, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu'nun (TÜBİTAK) kuruluşuna katkıda bulundu ve TÜBİTAK Temel Araştırmalar Enstitüsü'nde kurucu müdürlük görevini yürüttü. 2004 yılında Wigner Madalyası'nı aldı. İnönü ayrıca Türkiye Cumhuriyeti ve Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki bilimsel çalışmaları ile bilinir. Sosyalist enternasyonal üyesiydi ve tartışmalara organizasyon başkan yardımcısı olarak katılıyordu.

SODEP dönemi

1983 yılında siyasete atılan Erdal İnönü, Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP'in) kurucu Genel Başkanı oldu. 1986'daki ara seçimlerde İzmir Milletvekili seçilerek Parlamento'ya giren İnönü, 1987 ve 1991 genel seçimlerinde yeniden aynı ilden milletvekili seçilerek parlamentoda görevine devam etti.

SHP dönemi

SODEP ile Halkçı Partinin Birleşmesi sonucu kurulan SHP'nin Genel Başkanı seçildi, Bu görevini 1993 yılına kadar sürdürdü.

DYP-SHP koalisyonu dönemi

DYP-SHP Koalisyon Hükümeti'nde Türkiye Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanlığı (Türkiye Dışişleri Bakanları listesi) görevlerinde bulundu.Başbakan yardımcılığı görevini 1991-1993 arasında, Dışişleri Bakanlığı görevini ise 1995 yılı içinde 6 aylık bir süre ile yaptı. 17. (Ara Seçim), 18. ve 19. Dönem İzmir Milletvekilliği yaptı.

SHP-CHP birleşmesi

SHP'nin Cumhuriyet Halk Partisi ile birleşmesinin ardından, 27 Mart 1995 tarihinde Koalisyon'un Sosyal Demokrat kanadında değişikliğe gidildi, Erdal İnönü bu değişiklikle Dışişleri Bakanı olarak atandı ve 1995 yılının Mart ve Ekim ayları arasında Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı. 2004'ten bu yana Sabancı Üniversitesi ve TÜBİTAK Feza Gürsey Enstitüsü'nde görev yapmaktaydı.

Esprili, alçakgönüllü kişiliği ile bilinir, günlük yaşantısında halkın arasına karışmaktan çekinmezdi. Omuza alınmaktan gösterişten hoşlanmazdı. Sigaradan hiç hoşlanmazdı. Zaman zaman TBMM'ye yürüyerek ve korumasız gelirdi.

Erdal İnönü, Amerika Birleşik Devletleri'nde bir süre kanser tedavisi gördü. 20 Ağustos 2007'de zatürre tedavisi için Houston'da bir kliniğe yattı. 31 Ekim 2007 günü kan kanseri tedavisi gördüğü hastanede, 81 yaşında yaşamını yitirdi. Cenazesi 2 Kasım Cuma günü akşam saatlerinde Türk Hava Yolları’nın tarifeli uçağıyla Ankara’ya getirildi. Definine ilişkin ilk tören 3 Kasım Cumartesi günü saat 11.00’de TBMM’de yapıldı; cumartesi gününe dek cenazesi GATA'da korundu. İnönü’nün naaşı devlet töreninin ardından, doğduğu Pembe Köşk’ün bahçesine getirildi. İnönü için burada da bir tören gerçekleştirildi. Daha sonra eşi Sevinç İnönü’nün isteği doğrultusunda İstanbul’a götürülen İnönü’nün cenazesi, 4 Kasım Pazar günü Teşvikiye Camii’nde kılınan öğle namazının ardından Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki aile kabristanında toprağa verildi.





ESERLERİ



Anılar ve Düşünceler III.Cilt

Erdal İnönü

Doğar Kitapçılık



"....Bugün Türkiye'deki üniversitlerde bilimsel özerklik yoktur. Anayasa'nın kabul etmedeği idarî özerklikten söz etmiyoruz. Anayasa'nın istediği bilimsel özerklik yoktur. YÖK yetkilileri bu konuda sürekli yanlış bilgi vermektedirler. İnsanlığın yüzyıllar boyunca süren arayışı ile bilimsel çalışmanın ne olduğunu bilenler Türkiye'de vardır. YÖK yetkililerinin bütün oyun ve engellemelerine rağmen Türk üniversitelerinde özerkliğin gerçekleştirilmesi için çalışmaya devam edeceğiz..."

28 Aralık 1984'teki demecinden

"...SODEP, siyasal tarihimize, Türkiye'de 1980-1983 ara döneminden sonra demokrasinin yeniden kuruluşunda önderlik etmiş ve sosyal demokrasinin yolunu açmış bir parti olarak geçecektir. Hepimiz SODEP'te görev yapmış olmanın onurunu daima taşıyacağız..."

3 Kasım 1985'teki kurultay konuşmasından



Yayın Yılı: 2001; 501 sayfa; İTHAL; 14x23 cm; KARTON KAPAK; ISBN:9756612029; Dili:TÜRKÇE





HAKKINDA YAZILANLAR



2. İnönü Hikayeleri

Ümit Aslanbay

Bilgi Yayınevi / Yeni Mizah Dizisi





GÜNDEM GÜNDEM GÜNDEM



İnönü Başarı Şansını Ölçtü

Şamil TAYYAR

Sabah 15 Mayıs 2001

 

[Ata Kızı]

Ölümünden Sonra Dostları Anlatıyor




SULEYMAN DEMIREL Teessurle ogrendim, Turkiye’nin zor zamanlarinda beraber calistik. Sagduyusuna, serinkanliligina, vatanperverligine sahit oldum ve takdirle karsiladim. Doldurulmasi zor bir bosluk birakmistir. Siyasetin ozunden odun vermeden uzlasmayi basarabilen ve karsi tarafi ikna edebilmeyi basaran bir insandi. Once bilim adami, sonra devlet adami ve sonra siyaset adamiydi. Ailesine, kendisini sevenlere, milletimize bassagligi ve merhum Inonu'ye de Allah'tan rahmet diliyorum.

HIKMET CETIN Son ziyaretimizde iceri girdigimizde kitap okuyordu. Bizi gorunce 'Siz nereden ciktiniz' diye sordu ve cok sevindi. Bir araya geldigimizde bize Turkiye'deki ic sorunlari sordu. Ozellikle Kuzey Irak sorunu ve sinir otesi operasyon hazirliklarini anlatmamizi istedi ve fikrimizi aldi. Turkiye'nin planinin ne oldugunu sordu. Bunlardan cok basta gelen endisesi sokaklardaki teror protestolariydi.Bu protestolarin PKK'nin daha once basarili olamadigi bir alanda Turkiye'ye zarar vermesinden korkuyordu. Hastanede ziyaret ettigimizde cok zayiflamisti ama direniyordu. Buyuk bir kayip Boylesine birikimli, kulturlu bir devlet adamini kaybetmis olmanin uzuntusunu yasiyorum.

ERCAN KARAKAS Turkiye siyasetine cok onemli katkilarda bulundu. Partilerin yasaklandigi donemde Sosyal Demokrat hareketin guclenmesi icin ona basvuruldu. O da bir araya getirmek cok ugrasti. Bu acidan bizim tarafta oncu bir rol oynadi. Tipki babasi gibi. Cok degerli bir bilim ve siyaset adamiydi. Siyasete vedasi da ornek oldu. Gonullu olarak liderligi ve siyaseti birakti.

TANSU CILLER Cocuklugundan beri aldigi belli bir siyasi terbiye vardi. Cok uyumlu bir calismamiz oldu siyasette. Daha sonra siyasetten ayrildi. Siyaset sonrasinda da ayni cizgisini devam ettirdi. Vizyon sahibi ve nazik bir uslubu vardi. Ulkemizde ayri bir yeri olmustur. Sol zaman zaman kendisine basvurmus, geri donmesini istemistir. Ailesine ve tum sevenlerine bassagligi diliyorum..

ZULFU LIVANELI Uc ozelligiyle one cikiyordu. Birincisi Ismet Pasa'nin oglu olmasi. Ikincisi Turk siyasetine katkilari. Ve ucuncusu yakin arkadaslarina sergiledigi dostlugu. Turkiye siyasette hircinliga alismis bir ulke, o ise tam tersini sergiledi. Hicbir zaman devam etmek istemedi. Her an birakmak isteyen sadece katkida bulunmak isteyen bir bilim adami olarak, Batili standartlari ulkemize tasimisti.

ERTUGRUL GUNAY Su an ogrendim, sonsuz rahmet ve bassagligi diliyorum. Cok degerli bir insandi. Kisa bir sure birlikte calistik. Demokrasiyi benimsemis bir insandi. Cok acik sozluydu ve fikirlerini hep aciklikla sundu. Hicbir zaman cok hirsli bir politakaci olmadi, bunu kimse soyleyemez. Ender isimlerden biriydi. Turkiye siyasetinde ozgur bir isim olarak yer tuttu. Butun sevenlerine sabirlar diliyorum.

FIKRET UNLU Yeri doldurulamayacak bir insandi. Gece gunduz ayni yerlerde kaldik tum Turkiye'yi dolastik. Boyle bir insan tanimadim. Her yonu ozellikle bilim adamligi tum dunyada kabul edilmistir. Ancak siyaset adami olarak bambaska bir insandi. Doktorlara ne kadar zamanim kaldi diye sordu ve acaba Turkiye donup kitaplarimi bitirebilir miyim demisti. En son Everestler'e cikan Turk dagcilara mesaj gondermisti ve tebrik etmisti.

HASAN PULUR Bir bilim adami bir entelektuel olarak birinci sinif bir adamdi. Ancak siyasette aynisini gosterdigini soyleyemem. Allah Rahmet eylesin. Daima anilacaktir. Ozal iktidardaydi. Erdal Inonu’ye “Iktidara gelince ekonomiyle ilgili neler yapacaksiniz” diye bir soru sordum: O da cok genel “Iyi seyler yapacagiz” demisti. Bu cevabi yazdiktan sonra Ecevit bu sozu alip kendisini elestirmisti. Bu cevap gundemde kalmisti. Erdal Inonu de bu konudan sonra beni arayip sitem etmisti.

MURAT KARAYALCIN Hepimizin basi sagolsun, ulusumuzun basi sagolsun, aslan sosyal demokratlarin basi sagolsun. Tabi cok uzgunuz. Hem sosyal demokratlar onderini, Turkiye de buyuk bir devlet adamini kaybetti. Telafi edilebilir mi bilmiyorum. Turk siyasetinde derin izler birakti. Erdal beyin mesajlari, anilari herkes tarafindan dikkate alinacaktir. Sayin Erdal Inonu, Turk siyasetine "siyaset amortismani" deyimini kazandirmis bir kisiliktir. Hic zorunlu olmamasina karsin genel baskanligi kendiliginden birakmistir. Bu yaniyla bile herkese guclu bir mesaj vermistir. Herkesin basi sagolsun.

MUSTAFA SARIGUL Onur Kumbaracibasi, Hikmet Cetin ve Halit Toraman beyle 3 gun genel baskanimizla beraberdik. Amerika’da evinde bizi agirladi. Hastanesine ve evine gidip geldik. Bulundugu evin parkurunda yuruyus yaptirdik. Basimiz sag olsun. Onur Kumbaracibasi’nin “Inonulu gunler” kitabini okudugunu soyledi. Belediye calismalariyla ilgili benden genis bilgiler aldi. Hikmet Cetin beye Guneydogu konusunu sordu.

OKTAY EKSI Cok uzuldum… Gercek bir vatansever, gercek bir demokrat bilim adamini kaybetmis bulunuyoruz. Derin uzuntu icindeyim. SODEP’in 1983 yilinda Erdal Inonu tarafindan kurulmasi nedeniyle yakin calisma sansini edinmistim. O partinin kurcularindan birisi ve genel sekreter yardimcisiydim. Bu deneyim bana Erdal Inonu’nun ne kadar genis ufuklu mutevazi ve zarif bir lider oldugunu gosterdi. Herkese bassagligi diliyorum…

ONUR OYMEN Birikimi, sayginligi, ustun zekasi ve devlet adamligiyla Turkiye'ye cok sey kazandirmis bir insandir. Disisleri Bakanligi doneminde Turkiye, gurur verici bir donem gecirmistir. Yabanci devlet adamlarini nasil etkiledigini gozlerimle gordum. Siyasetci kisiligiyle de ornek bir insandi. Birlestirici ozelligiyle herkese kucak acardi. Herkesin fikrini dinlerdi, bu ozelligi ona ayrica bir ikna edicilik sagliyordu. Ancak Turkiye'nin cikarlari soz konusu oldugunda kimseyi gozu gormezdi.

 

[PirAdam]

Son derece sağ duyulu bir vatan evladıydı..gerçekler canını acıtsa dahi söylemekten imtina etmezdi..çok değişik bir siyasetçiydi.....

 

[Ata Kızı]

En değer verdiğim siyasetçilerden biriydi. Dürüstlüğü yüzünden tutunamadı yeteri kadar siyasette..
Mekanı cennet olsun inşallah.